UNHA BACTERIA OBSERVABLE A PRIMEIRA OLLADA

Bacterias da especie Thiomargarita magnifica, cunha moeda de 10 centavos de dólar / Tomas Tyml

Un equipo internacional de científicos descubriu unha bacteria de case un centímetro de lonxitude nun manglar da illa francesa de Guadalupe, no mar Caribe. O insólito ser pódese ver a primeira ollada, así que contradi a propia definición de microbio: “Organismo  unicelular só visible ao microscopio”. A bacteria, bautizada Thiomargarita magnifica, foi identificada pola microbióloga mexicana Silvina González Rizzo, da Universidade das Antillas, na localidade de  Pointe- à- Pitre.

O tamaño habitual dunha bacteria rolda as dúas milésimas de milímetro, con excepcións dunhas 180 milésimas de milímetro (un pouco menos do grosor dun folio), como a Thiomargarita namibiensis, achada e Namibia en 1.999. O organismo recentemente descuberto ten unha media de 9.000 milésimas de milímetro, case un centímetro. É unhas 50 veces máis grande que as bacterias ata o de agora consideradas xigantes, segundo recalcan os investigadores, que polo momento só publicaron un borrador provisional da súa análise. O exemplar de Thiomargarita magnifica máis longo entre os atopados alcanza os dous centímetros.

A microbióloga Silvia G. Acinas considera que é “un achado incrible”, porque “descoloca varios paradigmas da bioloxía”. Os seres vivos dividíronse tradicionalmente en organismos procariotas, como as bacterias, e eucariotas, como os seres humanos. A principal diferenza é que os eucariotas están formados por células que teñen o seu manual de instrucións, o ADN, nun núcleo diferenciado, envolvido por unha membrana. Nas bacterias, en cambio, o ADN flota libre. A gran sorpresa é que a Thiomargarita magnifica posúe estruturas que lembran a unha membrana nuclear, segundo explica Acinas, unha investigadora do Instituto de Ciencias do Mar (do CSIC) de Barcelona que non participou no estudo.

A nova bacteria é asombrosa. O seu manual de instrucións posúe case 12.000 xenes, o triplo do habitual, e o organismo ten medio millón de copias deste xenoma, unha cantidade “sen precedentes”, segundo os autores do achado. Para Acinas, coautora ao longo da súa vida do descubrimento de miles de novas especies de microbios, a Thiomargarita  magnifica é “un exemplo marabilloso” para investigar os mecanismos evolutivos que empuxaron a esta bacteria para ser así nun ecosistema tan singular como o dos manglares, terreos poboados por arbustos tropicais que toleran a auga salgada.

Hai polo menos 600 millóns de anos, a vida na Terra pasou de sinxelas e solitarias células a seres multicelulares, que acabaron evolucionando en organismos tan complexos como o ser humano, composto por 30 billóns de células perfectamente coordinadas. O equipo de Silvina González Rizzo recoñece que “a orixe da complexidade biolóxica é unha das preguntas máis importantes, aínda sen resposta, na bioloxía”. As extraordinarias características da Thiomargarita magnifica provocaron numerosas reaccións da comunidade científica. O biólogo xaponés Kazuhiro Takemoto, do Instituto de Tecnoloxía de Kyushu, suxeriu na revist  Science que a nova bacteria podería ser incluso “un elo perdido na evolución das células complexas”.

O biólogo Iñaki Ruiz Trillo é moito máis cauteloso. “Non é un elo perdido”, afirma este científico, xefe dun laboratorio do Instituto de Bioloxía Evolutiva de Barcelona que investiga a orixe dos animais  multicelulares. “Non é unha cousa intermedia entre os  procariotas e os  eucariotas. E tampouco é unha cousa intermedia entre os organismos  unicelulares e os  multicelulares. Non é nada intermedio, porque non está nunha zona intermedia na árbore da vida. É unha liñaxe que evolucionou, descubrírono agora e é fascinante, pero xa está”, opina o biólogo español.

Ruiz Trillo cre que as peculiares membranas intracelulares da Thiomargarita magnifica poden ser o resultado da converxencia evolutiva, o fenómeno polo cal aparecen de maneira independente estruturas similares, como as ás dos morcegos e as das bolboretas. “Estas bacterias fixéronse máis grandes, porque lles funcionou ecoloxicamente, e ao aumentar de tamaño evolucionaron certas características, como a  compartimentación, que, pola razón que sexa, funciónalles mellor”, sinala Ruiz Trillo. “É brutal que sexa unha célula  bacteriana tan grande. Rómpeche os esquemas por todas as bandas”, engade.

O biólogo mariño Olivier Gros, da Universidade das Antillas, descubriu hai unha década os filamentos microbianos nas follas afundidas do manglar da illa de Guadalupe, pero foi o seu colega Silvina González Rizzo a que se deu conta hai cinco anos de que aquilo era unha única bacteria. E foi a propia microbióloga mexicana a que escolleu o nome científico Thiomargarita magnifica, que significa “gran perla sulfurosa”, en alusión ás súas estruturas  granulares con xofre. O biólogo Jean- Marie Volland, do Laboratorio para a Investigación de Sistemas Complexos (EE UU), encabezou a análise en profundidade do organismo.

Os autores cren que non se atoparon máis bacterias xigantes polo chamado rumbo de confirmación: a tendencia para buscar resultados que confirman as crenzas persoais. Ninguén buscaba unha bacteria dun centímetro. “O descubrimento de Thiomargarita magnifica suxire que bacterias máis grandes e máis complexas poden estar escondidas a primeira ollada”, conclúen os científicos.

FONTE: Manuel Ansede/elpais.com/ciencia