UN NOVO DINOSAURO XIGANTE CARNÍVORO: MERAXES GIGAS

Ilustración que amosa o aspecto do Meraxes gigas, hai uns 93 millóns de anos / CARLOS PAPOLIO

Paleontólogos arxentinos, estadounidenses e canadenses presentaron unha nova especie de dinosauro xigante carnívoro: o Meraxes gigas. Foi achado en 2012 na provincia de Neuquén, na Patagonia arxentina, pero a súa descrición completa publicouse agora na revista especializada Current Biology.

A especie pertence á familia dos carcarondontosáuridos, os maiores depredadores que dominaron case todos os continentes durante parte do Cretácico, entre 100 a 90 millóns de anos atrás. Como todos os terópodos tiñan os brazos curtos, ósos lixeiros e desprazamento bípedo. Os integrantes desta familia en particular eran os máis longos do grupo: entre 12 e 13 metros desde o fuciño ata a punta da cola. Un dos trazos máis distintivos eran os dentes: curvos e con dentículos afiados. Como serruchos de poda de ata 10 centímetros. A denominación provén, de feito, do grego Carcharodontosaurus, que significa lagarto con dentes de quenlla. Con máis de catro toneladas de peso “o gran devorador de dinosauros”, como cualifica a esta nova especie o comunicado de prensa da Universidade Nacional de Río Negro, era un dos lagartos carnívoros máis grandes de Suramérica.

Ao paleontólogo Juan Ignacio Canale, investigador do Consello Nacional de Investigacións Científicas e Técnicas de Arxentina (CONICET) e da Universidade Nacional de Río Negro (primeiro autor de 10 que asinan o artigo) lembroulle a un dragón en específico. “O nome propúxeno eu porque me encanta a saga Canción de Xeo e Lume”, admite nunha videollamada desde a invernal Patagonia. Refírese á obra literaria que inspirou a exitosa serie Xogo de Tronos. “Encántanme os nomes que elixiu George R. R. Martin para os seus dragóns e este calzaba perfecto porque a forma é bastante similar: un réptil moi grande cun cranio xigante. Tamén porque en Neuquén había xa dous carcarodontosaurios xigantes: o Giganotosaurus carolinii –o ‘vilán’ do último Mundo Xurásico– e o Mapusaurus. Este sería o terceiro, como os dragóns da historia, que tamén eran tres”, explica.

O maior traballo estivo na descrición e as conclusións ás que lograron arribar tras unha década de investigación financiada polo concello do Chocón (a localidade da provincia de Neuquén máis rica en fósiles), National Geographic e o Museo estadounidense Field, de Chicago. O achado en si, foi rápido. O primeiro día de campaña viron exposta entre a terra unha vértebra das costas. “Empezamos a escavar e apareceron cada vez máis ósos. Foi un trompazo”, celebra Canale. “Atopamos un cranio sen a mandíbula pero co maxilar e algúns dentes”. En realidade, son dentes incipientes porque os dinosauros, do mesmo xeito que os crocodilos e a diferenza dos humanos, tiñan varias xeracións dentarias ao longo da súa vida. A deste Meraxes chegou ata os 45 anos de idade, o que o converte nun dos carnívoros máis anciáns achados ata o de agora.

O exemplar conserva tamén os ósos dos brazos e patas case completos, “o cal é moi novo porque en xeral os últimos carcarodontosaurios que alcanzaron os maiores tamaños no Cretácico medio e primeira parte do Cretácico superior en xeral teñen moi pouco preservado tanto os pés como os brazos”. Grazas a esa sorte, puido verse outra das características distintivas desta especie: unha poderosa garra no dedo interno das patas, que supera por moito ás outras dúas en tamaño e fío.

A cadeira ten tamén o seu selo. Nas costas, por encima da cintura, elévanse unhas espiñas que lembran á chepa do Concavenator, achado en 2015 en Conca. Facendo honra á inspiración literaria do nome, o comunicado de prensa preséntaa como “a cadeira de montar da raíña Rhaenys Tarharyen”, dado que o dragón que comanda a monarca na obra orixinal chámase Meraxes.

O cranio é outra xoia. Ademais de enorme, é o máis completo dos membros do grupo achados ata o de agora e mostra ósos moi ornamentados, con protuberancias, cristas e surcos. Estas pezas permítenlles extraer información valiosa non só sobre o Meraxes senón sobre todas as especies da familia, como o soado Giganotosaurio.

“Dános moita información sobre como era a anatomía. No caso dos brazos vimos que eran moi reducidos, algo que se sospeitaba pero que agora podemos dicir con medidas”. O que a análise permite afirmar é que, do mesmo xeito que outros grupos de carnívoros xa coñecidos, como os tiranosaurios e abelisaurios, a redución dos brazos foi progresiva ata representar unha proporción do 40% do tamaño do fémur. Aí detívose. Descoñecen a razón. “O asunto é por que se establece ese límite. Por que non puideron reducirse aínda máis. Por que se detén aí. En todos é similar a proporción dese límite”, se devana o científico suramericano. Porque con cada achado aparecen algunhas respostas, pero moitas máis preguntas.

O equipo ensaia algunhas hipóteses. “Nós observamos que a cintura pectoral, que é onde se insere o brazo, a escápula e outros ósos, non está reducida xunto ao brazo, senón que é un óso moi grande e desenvolvido no cal encaixa moita musculatura que vai á extremidade. Entón hai un límite ata o cal se pode reducir porque esa musculatura nalgún lado tense que inserir. Cremos que o límite ten que ver con iso. Máis aló de estar reducidos, algunha función cumprían e nalgún lado tíñase que inserir toda esa musculatura orixinada na escápula”. Porque todo músculo que nace nun sitio, debe ter un destino final no que inserirse. A utilidade de tan curtas extremidades aínda é motivo de controversias. Para apoiarse durante a cópula, para desgarrar presas ou simplemente para evitar darse de bruzos contra o chan. O caso aquí é que o tamaño dos brazos non parece tan relevante cando se ten un cranio enorme. O do Meraxes gigas medía 1,27 metros de longo. Outros Carcharodontosaurus coñecidos tamén eran cabezones, como o Tyrannosaurus rex (1,40 metros) e o Giganotosaurus carolinii (1,63 metros). “Todo o que calquera animal carnívoro cazador podería facer cos brazos, este o faría coa cabeza: agarrar a presa, manipulala, sostela contra o chan, matala”, explica Canale. Os brazos, por tanto, non serían de moita utilidade á hora da comida. En especial para tentar comerse a outros xigantes como o Argentinosaurus, un dos herbívoros de maiores dimensións na historia do planeta Terra. “Seguramente non é casualidade que os carnívoros e os herbívoros máis grandes convivisen. É probable que haxa unha relación na cadea alimenticia. É como unha carreira armamentística: as presas crecen en tamaño como método de defensa dos seus predadores e estes á súa vez tamén crecen para poder cazalas”, compara o paleontólogo.

Ao cotexar con outras especies coexistentes, poden saber como foi o final evolutivo da familia dos carcarodontosaurios. Na mesma formación xeolóxica (entre 93 e 96 millóns de anos de antigüidade, un tempo non moi extenso en termos planetarios) xa foran atopadas outras dúas especies: mapusaurus e taurovenator. “Isto lévanos a expor que antes de extinguirse alcanzaron un pico de diversidade. Foi un grupo que se diversificou moito xusto no momento antes da súa extinción. Aí acábanse e deixan de ocupar o lugar de máximos predadores terrestres da súa época en Suramérica”. Logo, sucederíanos os abelisáuridos e os megaraptores, pero esa é outra historia.

FONTE: María Victoria Ennis/elpais.com/ciencia