A REPRODUCIÓN DAS QUENLLAS

Entre os peixes hai sistemas moi distintos de reprodución. Moitas especies teñen fecundación externa: a femia pon os ovos e o macho régaos co seu esperma. Con todo, entre os ‘condrictios’, grupo ao que pertencen as quenllas e as raias, a reprodución é máis íntima.

O macho e a femia de quenlla teñen lixeiras diferenzas anatómicas perceptibles a primeira ollada, é dicir, presentan dimorfismo sexual. A diferenza principal radica nas aletas pélvicas, onde se atopa o órgano copulador do macho. 

Á esquerda, macho de tintorera; aprécianselle os pterigopodios ou cláspers nas aletas pélvicas. Á dereita, femia de quenlla de arrecife caribeño, as súas aletas pévicas carecen de cláspers.

A diferenza dos mamíferos e doutros animais, os condrictios macho non teñen pene. No seu lugar, dispoñen no último par de aletas, as pélvicas, duns apéndices carnosos e acanalados, denominados pterigopodios ou cláspers.

Durante a madurez, os cláspers endurécense e articúlanse desde a base da aleta. Son estruturas só presentes nos machos, polo que son a mellor forma de diferencialos das femias. Pola súa banda, estas presentan unhas aberturas acanaladas ventrales, por diante das aletas pélvicas, que reciben aos cláspers durante o apareamiento. O resto do sistema reprodutor é interno.

Nos machos, os testículos atópanse moi adiantados, á altura das aletas pectorales, xusto sobre o fígado. Os condutos deferentes son longos, ata alcanzar as vesículas seminales. Nelas tamén desembocan as denominadas glándulas alcalinas, que elevan o pH do fluído e proporcionan electrolitos que manteñen a motilidad dos espermatozoides. Finalmente, as vesículas seminales ábrense aos sacos espermáticos, onde se almacena o esperma nunhas estruturas denominadas espermatóforos, e de aí a un único receptáculo, a papila uroxenital, que se abre á cloaca do animal.

O aparello feminino externamente é menos espectacular, pero non menos interesante no seu interior. Os ovarios están situados, como os testículos dos machos, á altura das aletas pectorales, rodeando o esófago. Alí prodúcense os óvulos que viaxan cara atrás, polo oviducto. Neste conduto atópanse as glándulas nidamentarias, que forman as cubertas protectoras dos ovos. Máis atrás atópanse os úteros, dous, e ambos se unen na cavidade da vaxina, que desemboca na cloaca.

A cópula dos condrictios é bastante particular. O macho ancora un dos seus cláspers na fenda prepélvica da femia, e emprega o outro clásper para transferir o seu espermatóforo á cloaca da femia. As canles dos cláspers están conectados cunhas estruturas denominadas sifóns, sacos de pel situados baixo as aletas pélvicas, que poden bombear auga de mar a alta presión.

O macho, deste xeito, coloca un espermatóforo na saída da súa cloaca, e bombea co sifón un potente chorro de auga de mar, co que propulsa o espermatóforo a presión ao interior do sistema reprodutor da femia.

Se a femia ten ovos listos para ser fecundados, o esperma atoparase con eles no oviducto. Se non o están, os espermatozoides manteranse vivos a recado, protexidos polas glándulas nidamentarias. Unha vez os ovos son fecundados, almacénanse nos úteros ata a súa maduración.

Os ovos das quenllas teñen un aspecto característico e inconfundible, cunha cuberta branda e fibrosa, teñen forma de bolsa, con gabiáns en ambos os extremos, moi diferentes dos ovos ovalados dos réptiles ou as aves. Con frecuencia pódense atopar xa baleiros nas praias; reciben o nome coloquial de bolsas de serea.

Ovo de quenlla

As femias adoitan empregar estruturas verticais da contorna, como rochas, algas ou corais, para depositar a posta. Co ovo asomando pola cloaca, a femia comeza a nadar en círculos ao redor da estrutura, facendo que os gabiáns váianse enredando e adherindo a ela. Unha vez conseguido, a femia apártase para que o ovo salga definitivamente da cloaca e quede colgado da estrutura. Queda lista para poñer o seguinte ovo; xeralmente son pares.

As estruturas terminan converténdose en grandes masas de ovos, de distintas femias e en etapas de desenvolvemento diferentes. Cando o embrión do seu interior medrou o suficiente (un tempo que cambia segundo a especie), o ovo eclosiona e as pequenas quenllas nacen con vida libre e autónoma, totalmente capaces de nadar e alimentarse por si mesmos. 

Unha proporción importante de condrictios paren crías vivas. Isto pode suceder de dúas formas: a ovoviviparidade, ou a viviparidade.

Unha quenlla ovovivíparo ten ovos, como un ovíparo normal, que se desenvolven no útero da femia. Durante o desenvolvemento, a cría depende da xema almacenada para a súa nutrición. Con todo, a eclosión prodúcese no interior do útero, a cría nace viva, e os restos baleiros do ovo son expulsados despois ao exterior.

Con todo, moitas especies de condrictios, ata 420 especies de quenllas e raias, son verdadeiramente vivíparas, como a maioría dos mamíferos. Nestes casos, nunca se forma o ovo; o embrión fecundado implántase no útero, e desenvólvese integramente no seu interior. Nútrese a través do sangue da nai, e transfírense desde a parede do útero, extraordinariamente vascularizado, ata o saco vitelino que rodea a cada embrión.

FONTE: Vary (Álvaro Bayón)/muyinteresante.es