ESTAMOS ANTE UNHA EMERXENCIA LINGÜÍSTICA?

Persoas segundo a lingua que falan habitualmente / IGE

Un dato expón por enriba de calquera outro o envellecemento do galego: en Galicia, só o 14,27% dos mozos de entre 5 e 14 anos falan sempre galego, fronte ao 48,48% das persoas de máis de 65. Dito doutra maneira: o galego é sobre todo patrimonio dos baby boomers, a xeración dos que agora teñen en torno a 60 anos ou máis. Así o reflicte con claridade o último informe do Instituto Galego de Estatística (IGE), que tamén revela que só o 18,89% dos menores de 15 anos aprenderon a falar en galego, fronte ao 65,72% dos de 65 ou máis anos. O profesor da Universidade de Vigo (UVigo) Benigno Salgado explica que estamos ante unha situación de “emerxencia lingüística”.

O estudo foi publicado en 2019 a partir dunha enquisa estrutural a fogares sobre o coñecemento e uso do galego, unha análise idiomática nas súas distintas formas e o seu uso en distintos ámbitos sociais. Os resultados plasman con claridade como a medida que se retrocede en idade, o galego como idioma exclusivo vai descendendo con forza. Así, entre os que teñen entre 50 e 64 anos fálano sempre o 32,78%, porcentaxe que baixa ao 20,66% entre 30 e 49 e ao 18,94% entre 15 e 29. Coa lingua de aprendizaxe ocorre algo similar: pasa ao 46,88% nos que teñen entre 50 e 64 anos, ao 33,46% entre 40 e 49, ao 30,42% nos que están na trintena e ao 27,82% entre os 15 e os 29 anos. A evolución é similar entre os que usan máis o galego que o castelán ata os 49 anos, aínda que as diferenzas a partir dos 50 anos son menos acusadas.

Persoas que estudan en Galicia segundo a lingua na que reciben as clases / IGE

O castelán úsase como único idioma polo 44,13% nas persoas de entre 5 e 14 anos, para baixar progresivamente ata o 13,65% dos maiores de 65. O dato máis prometedor para o futuro do galego é que un 44,34% da poboación o usa para falar cos seus fillos, fronte ao 31,20 que usa o castelán. Entre os que combinan ambos idiomas, iso si, abundan máis os que dan preferencia ao castelán (13,85%) que os que llo dan ao galego (9,50%). Sorprende tamén as diferencias entre provincias. Así, fronte ao 24,25% do colectivo de entre 5 e 14 anos que fala sempre en galego en Lugo, a porcentaxe baixa ao 7,99% en Ourense e ao 5,32% en Pontevedra. 

Persoas de 5 a 16 anos que estudan en Galicia segundo a lingua na que reciben as clases / IGE

Benigno Salgado considera que esta situación era “previsible” dende os anos 80. “Houbo un período de transición, pero dende 2010 as cousas van de mal en peor, como as mensaxes que se lle trasladan á xente”, alega. Segundo explica, a situación que sofre o galego na actualidade é comparable a outras comunidades, como Cataluña, Valencia ou País Vasco. “Cando un idioma baixa na capital, que é de onde saen as innovacións, o español trasládase a todos os sitios. É importante investigar a transmisión lingüística familiar“.

Na súa opinión, o envellecemento da poboación non foi o factor decisivo para abandonar a lingua. A partir dos anos 70 as persoas empezaron a trasladarse a núcleos de poboación máis grandes e o rural foise baleirando, á vez que se foron instaurando prexuízos contra o galego de pais a fillos. “No rural era onde residía a forza da lingua. Agora, o lugar físico do galego desapareceu”, sostén o profesor. Tamén cre que a emigración “continua” foi un elemento clave que explica a deterioración da lingua no país e insiste na necesidade dos cambios de “arriba cara abaixo” e viceversa. “A xente ten que concienciarse de que as linguas son riqueza, de que che dan a posiblidade de imaxinar, de crear. É unha ferramenta para facer cousas. Se pensamos todos da mesma maneira non imos solucionar os problemas, nin o da lingua nin o do quecemento global”, alega.

FONTE: Víctor García/gciencia.com