SABÍAS QUE... POR QUE O PAPEL AMARALEA CO PASO DO TEMPO?

O primeiro «papel» da historia foi o papiro, un soporte que se fabricaba no Antigo Exipto a partir do vexetal que lle deu nome: Cyperus papyrus. En China, alá polo século II a. de C., comezouse a fabricar un soporte diferente, facíase a partir dos restos do algodón, da seda e do cáñamo, unha técnica que chegaría a Europa na Idade Media.

O método de fabricación de papel chinés consistía, basicamente, en xerar un entretexido de fibras de celulosa a partir dunha pasta obtida tras moer algunha materia prima (procedente de partir as fibras naturais de orixe vexetal) e mesturala con auga. Posteriormente a pasta era prensada e secada, obténdose así o papel.

Nos seus inicios usábase como materia prima todo aquilo que tivese celulosa, como eran os residuos de tea, cáñamo, algodón… Sería a demanda daquel invento a que obrigaría a usar madeira de plantas leñosas, como as árbores.

O papel é de cor branca debida á celulosa, aínda que en ocasións pode ser doutra tonalidade debido ás impurezas ou colorantes que a acompaña. Foi o gusto, a moda e as necesidades de resaltar a individualidade o que propiciou que, coa axuda dos colorantes, aparecesen follas con diferentes tons de cor.

En calquera caso, e a pesar de que a industria química é capaz de ofrecernos unha paleta infinita de cores, o papel que segue triunfando é o branco, xa que permite que haxa un contraste de luminosidade maior entre o que se escribe e o fondo.

O tempo deixou unha pegada recoñecible en todos os soportes que se utilizaron para escribir ao longo da historia. Todos sabemos que, no caso do papel, adopta un ton amarelo, vólvese quebradizo e, ademais, ten un cheiro característico.

A culpa non é da celulosa senón da lignina, un polímero que mantén as fibras da celulosa unidas, dotando á madeira da suficiente rixidez como para que os troncos das árbores mantéñanse ergueitos.

O proceso de elaboración do papel consiste en eliminar a lignina, para que o resultado sexa o máis branco posible, con todo, non se pode facer na súa totalidade, para iso é preciso engadir substancias alcalinas e aumentar o proceso de «branqueo» por medio de cloro, peróxidos e sulfitos.

Cando a lignina exponse ao aire oxídase e prodúcense cambios na estrutura química do polímero formándose unhas moléculas, cromóforos, que reflicten certas lonxitudes de onda que se corresponden ao amarelo e ao marrón.

Por ese motivo, canto menor sexa a cantidade de lignina que leve un papel máis tempo tardará en amarillear. Isto permite explicar por que o papel de xornal, que é o máis barato, amarillea tan pronto.

Hai algúns anos os científicos deron un paso de xigante ao descubrir o cromóforo da celulosa. Trátase dun aldehído, un grupo formado por un átomo de carbono que se une a un de osíxeno a través dunha ligazón dobre, e a outro de hidróxeno por unha ligazón simple. Este descubrimento abre a porta aos restauradores para eliminar a cor amarelada dos manuscritos antigos.

Pero o papel non só ten que loitar contra a lignina no seu proceso de envellecemento, ten que facer fronte tamén á acción dalgúns microorganismos capaces de degradalo por hidrólise ou oxidación da celulosa a través de encimas, celulasa, que ocasionan as manchas típicas do papel deteriorado. Entre eles atópanse Aspergillus niger e algúns vibrios.

Para finalizar, sinalar que os anglosaxóns utilizan o termo «pulp» para referirse ao refugallo de pulpa de madeira coa que se fabricaba un papel amarelado, de mala calidade. A partir dese termo xerouse un tipo de literatura (coñecida como pulp fiction) que se imprimía en papel de custo moi baixo, sen guillotinar e que, está claro, amarilleaba de forma moi precoz.

FONTE: Pedro Gargantilla/abc.es/ciencia       Imaxe: Creative Commons vista en pXhere