QUE FOI PRIMEIRO O OVO OU A GALIÑA? A CIENCIA RESOLVE O MISTERIO!

Correron ríos de tinta tratando de responder á pregunta ‘Que foi primeiro, o ovo ou a galiña?’ desde a antiga Grecia. Para Aristóteles, o acto precede á potencia, polo que a galiña debeu ser antes que o ovo, xa que o ovo é unha galiña en potencia, e para a tradición hebrea, Yahvé creou no Edén a galos e galiñas adultos, que precederon ao ovo.

Pero desde o punto de vista científico, a resposta é moi distinta.

O galo e a galiña, stricto sensu, pertencen á subespecie Gallus gallus domesticus, unha forma doméstica descendente da subespecie silvestre G. g. bankiva, habitante do sueste asiático. O inicio da domesticación atópase nalgún momento hai uns 7.500 anos; en distintos lugares de forma simultánea, e formáronse distintas liñaxes que posteriormente se cruzaron entre si para formar a subespecie doméstica, tal e como a coñecemos, hai uns 3.600 anos, e que representa a especie de ave máis abundante do planeta. Así pois, as primeiras galiñas domésticas das que temos constancia teñen entre 3.600 e 7.500 anos.

Se tomamos o termo ‘galiña’ de forma máis ampla, agrupando a todas as especies silvestres do xénero Gallus, atopámonos cunha liñaxe monofilética cuxo último devanceiro común viviu hai entre 4 e 6 millóns de anos. Esta sería, por tanto, a antigüidade das primeiras galiñas, entendidas nese latexo sensu.

O ovo das galiñas, como o do resto das aves, é de tipo amniótico, presenta un amnios (membrana que rodea ao feto), e varias membranas concéntricas máis, como o alantoides e o corion. Os animais que presentan ovo amniótico reciben o nome de ‘amniotas’. A orixe das amniotas, e por tanto, o ovo amniótico, atópase a finais do período Carbonífero, hai ao redor de 300 millóns de anos.

Unha simple conta pode mostrarnos, por tanto, que o ovo é polo menos 50 veces máis antigo que a galiña, entendida en sentido amplo, e en sentido estrito como o animal doméstico que coñecemos hoxe, o ovo é 80.000 veces máis antigo.

O ovo foi antes que a galiña. Pero claro, falamos do ovo en xeral, o ovo amniota. E se falamos especificamente do ovo de galiña?

Se consideramos a pregunta como “que foi primeiro, a galiña ou o ovo de galiña”, o sentido da pregunta cambia. Xa non miramos a paleontoloxía, senón que se trata dun problema de identidade. De quen é o ovo, exactamente? Entendemos que o ovo é un produto do animal que o puxo, ou pola contra, asumimos que é da criatura que está por nacer?

Para o filósofo contemporáneo David Papineau, o ovo pertence á criatura que se está incubando no seu interior, e por tanto, o ovo é primeiro, e a galiña é secundaria. Con todo, algúns datos permiten refutar esta aseveración.

Tras a fecundación, o embrión forma unha estrutura, chamada disco xerminal, e un saco recheo de nutrientes, chamado vitelo, que forma o que coñecemos como xema do ovo. Toda esa parte pertence ao embrión. Con todo, o resto do ovo (a clara, as membranas, a casca) achégao a galiña. Isto non só refuta a idea de que os ovos sexan as células máis grandes coñecidas, pois un ovo non é unha célula, senón que converte ao ovo nunha estrutura pertencente a dous organismos distintos: á galiña, que construíu as estruturas externas, e ao embrión, que está a se desenvolver no seu interior.

Neste sentido, pois, poderíase dicir que a galiña vai antes da casca e a clara do ovo, pero a xema do ovo vai antes da galiña. Un ’sindiós’!

Pero a bioloxía evolutiva pode resolver este agravio.

O asunto de se o ovo de galiña foi antes ou despois da galiña ten, á fin e ao cabo, un transfondo evolutivo. Se tomamos de novo a galiña doméstica, esa criatura que xorde da domesticación hai entre 3.600 e 7.500 anos, estariamos a falar daquel momento en que unha galiña silvestre puxo un ovo do que naceu a primeira galiña doméstica.

Se consideramos, como Papineau, que o ovo pertence á galiña doméstica que naceu, entón o ovo foi antes. E se consideramos que o ovo pertence á galiña silvestre que o puxo, entón foi antes a galiña.

Pero se atendemos ao proceso evolutivo que deu lugar ás galiñas (ou a calquera outra especie, en realidade), esta perspectiva non ten sentido.

A evolución non traza límites definidos entre especies, senón gradientes. Non hai algo como unha primeira galiña doméstica. A domesticación da galiña non foi un evento puntual que sucedese da noite para a mañá, senón un proceso longo e gradual no que, xeración tras xeración, íanse seleccionando os caracteres máis adecuados e descartando os menos, ata obter, moitas xeracións despois, un organismo distinto do orixinal.

Se asumimos que «primeiro foi o ovo», significa que houbo un primeiro ovo de galiña que foi posto por un animal ‘non-galiña’, e se asumimos que «primeiro foi a galiña», entón houbo de haber unha primeira galiña que nacese dun ovo de ‘non-galiña’. Desde o punto de vista evolutivo, ningún deses dous escenarios é realista, pois non hai unha xeración específica que marque o límite entre ‘non-galiña’ e galiña. E por tanto, que o ovo pertenza á xeración nai ou á filla é irrelevante.

Desde o punto de vista evolutivo, dedúcese que a pregunta «Que foi primeiro, a galiña ou o ovo de galiña?» é incorrecta na súa mesma formulación. E é que en ocasións, hai preguntas que non se poden responder, pero non porque a resposta sexa moi complexa e difícil de obter, senón porque a pregunta, na súa propio enunciado, carece de sentido.

FONTE: Álvaro Bayón/muyinteresante.es/natureza            Imaxes: Watchara Kokram/iStock e fzant/iStock