A QUE CHEIRA A CHUVIA?

A clave do cheiro a choiva está no petricor e a geosmina, dúas substancias que se producen na natureza / Shutterstock

Durante o verán de asfixiante calor, a caída dunhas pingas de choiva en forma de tormenta estival é algo máis que apetecible. E máis se é un fenómeno que ocorre tras uns días ou semanas de seca, na cal a vexetación está necesitada de hidratación e a choiva regala un espectáculo de aromas e cheiros a terra mollada e humidade deleitoso para todos os olfactos.

Porque si, eses cheiros que captas durante os momentos de precipitacións son reais e, de feito, teñen unha explicación científica e ata un nome: o petricor. Con todo, o aroma está composto dunha combinación de diferentes substancias máis aló do propio petricor. Explicámosche cal é o funcionamento da terra e a natureza durante as secas e a que se debe ese característico "cheiro a choiva".

O cheiro a terra mollada ou a choiva é un efecto que xorde da combinación de dúas substancias principais: o petricor e a geosmina. Ambos son compoñentes naturais do chan e das plantas que, ao entrar en contacto coa choiva, producen unha serie de reaccións das cales emerxe o inigualable aroma.

Pola súa banda, o petricor é un aceite que expulsan algunhas plantas como parte dos seus procesos metabólicos. Trátase dunha substancia que se desprende das follas verdes para quedar retida nos chans e pedras de ao redor. Coa chegada da choiva, o petricor libérase nun proceso máis que curioso: crea pequenas burbullas dentro da pinga de auga que lle permiten ascender ata a superficie, onde rompe e pasa ao aire nunha especie de efervescencia de cheiros.

O termo petricor foi alcumado nunha publicación de Nature do ano 1965, da man dos xeólogos australianos Isabel Joy Bear e R. G. Thomas. Con todo, este fascinante proceso polo que se libera ao aire non foi descuberto ata 2015, ano no cal certos científicos do MIT (Instituto de Tecnoloxía de Massachusetts), conseguiron utilizar cámaras de alta velocidade para mostrar como o cheiro se introducía no aire.

En combinación co petricor, actúa a geosmina, unha molécula producida pola bacteria Streptomyces coelicolor, xunto a outras cianobacterias que se achan no chan, e que unicamente son perceptibles cando a terra humedécese. Así, coa chegada da choiva, a geosmina mestúrase co aire e o petricor, xerando o característico cheiro.

Pero, sabías que se pode mesturar cunha substancia máis? E é que, se hai tormenta eléctrica, e no aire aparecen partículas cargadas, estas poden alterar o ozono atmosférico, proporcionando un cheiro "chamuscado". Ao combinarse este aroma co da geosmina e o petricor, créase esa sensación que quizais recoñezas como "cheiro a tormenta", e que caracteriza moitas das noites estivais.

Con todo, o máis curioso de todo isto non é que a choiva interfira con algunhas substancias producindo un certo cheiro, senón que ese aroma sexa algo agradable e gustoso para os humanos. E a culpa disto tena, en maior modo, a evolución.

E é que os diferentes cheiros que se perciben teñen a capacidade de activar unha conexión neuronal no cerebro de forma tan rápida como o fan, por exemplo, as emocións. O olfacto está conectado directamente á amígdala e ao sistema límbico, que son áreas do cerebro encargadas do desenvolvemento e a xestión dos estados emocionais. Así, é posible que o recoñecemento de certos perfumes active zonas do cerebro con estruturas antigas.

Neste caso, debemos lembrar que, na Antigüedad, os nosos antepasados lograron establecer unha relación positiva con ese cheiro, xa que era un indicativo de que a tempada seca estaba por terminar e as choivas, e por tanto, a maduración das colleitas, atopábanse cada vez máis preto. Desta forma, o cheiro arraigouse a ese sentimento no pasado, transmitíndose ao longo das xeracións e chegando ata a actualidade como un sentimento forte e satisfactorio.

Pero non só é un cheiro característico para a raza humana, senón que xoga un papel de suma importancia para moitas das especies que compoñen o mundo animal. Así, por exemplo, para moitos peixes, a presenza de petricor na auga é un símbolo de que o verán rematou e empeza o outono e as choivas e, con elas, o momento idóneo para a posta de ovos.

Outro caso característico son os camelos, onde cobra máis importancia a geosmina. Así, o cheiro desa substancia tradúcese nunha pista olfativa para estes animais, pois axúdalles a detectar os oasis próximos no deserto e así, abastecerse de auga e hidratarse para sobrevivir ás longas xornadas de agonizante calor.

FONTE: Noelia Freire/nationalgeographic.com.es/ciencia