CAL É O PLANETA MÁIS GRANDE DO UNIVERSO?

Imaxe de campo profundo do Dark Energu Survey. Cada punto es una galaxia / NOIRLAB

Durante séculos o planeta máis grande coñecido no universo era Xúpiter. Con todo, non foi ata a invención do telescopio que puidemos empezar a expornos medir o seu tamaño. Aínda así, polo seu brillo, os pensadores da Idade Media e a Antigüedad xa entendían que Xúpiter debía ser máis grande que o resto. Xúpiter móvese polo ceo moito máis lentamente que Venus ou Marte, o que suxire que se atopa moito máis lonxe que estes. Se a isto sumámoslle que Xúpiter case sempre brilla máis que o planeta vermello, iso suxírenos que debe ser intrinsecamente máis brillante, probablemente polo seu maior tamaño.

Cando Galileo Galilei observou Xúpiter a través do seu telescopio en 1610 descubriu catro lúas orbitando á súa ao redor. Este descubrimento axudaría a asentar o modelo heliocéntrico do sistema solar proposto por Nicolás Copérnico unhas décadas antes. Aínda que se descoñecía practicamente todo sobre estas novas lúas de Xúpiter, o feito de que houbese catro no canto dunha como no caso do noso planeta, suxería outra vez que Xúpiter non debía ser un corpo pequeno.

Representación artística do aspecto que poderían ter diferentes exoplanetas xigantes / ESA/Hubble & NASA

Con todo, a día de hoxe, máis de catro séculos despois daquelas primeiras observacións de Galileo, sabemos moito máis sobre o xigante gaseoso e sobre outros planetas. Sabemos tanto, que Xúpiter perdeu o seu título de planeta máis grande coñecido. Aínda así, Xúpiter segue sendo verdadeiramente grande. Non só é o planeta máis grande do Sistema Solar, senón que el só acumula máis masa que o resto de planetas xuntos. De feito, cando se quere simular o sistema solar de maneira simplificada utilízase soamente ao Sol con Xúpiter orbitando ao seu ao redor. En primeira aproximación o resto de planetas dan igual.

Pero desde hai uns 30 anos empezamos a descubrir planetas orbitando ao redor de estrelas afastadas. A día de hoxe xa se coñecen máis de 5.500, cifra que aumenta cada mes. Entre estes miles de planetas descubertos coñécense algúns máis pequenos que a Terra, outros con densidades similares pero tamaños o dobre ou o triplo de grandes e multitude de planetas gaseosos. Estes adoitamos comparalos con dous planetas do noso sistema solar, buscando clasificalos dalgunha forma que teña sentido nos nosos modelos. Os exoplanetas gasosos máis pequenos serían os “Neptunos” e os máis grandes serían os “Xúpiteres”. Dentro destes dous tipos podemos atopar por exemplo Neptunos ou Xúpiteres “quentes”, que son aqueles exoplanetas que orbitan moi preto da súa estrela, alcanzando temperaturas de centos e ás veces miles de graos. Tamén están os “super xúpiteres”, planetas tan grandes que fan parecer pequeno ao noso xigante gasoso.

A estimación do tamaño e a masa dun exoplaneta é un proceso delicado e non sempre posible. Segundo o método de observación polo cal se descubriu devandito exoplaneta, será máis fácil medir o seu tamaño ou a súa masa e moi de cando en cando poderemos medir ambos. Por exemplo, aqueles exoplanetas descubertos polo método do tránsito, ao ocultar o brillo da súa estrela momentaneamente, poderán clasificarse por tamaño facilmente. A masa será fácil medila para aqueles planetas descubertos pola perturbación gravitatoria que causan na súa estrela, como no método das velocidades radiais. Por tanto, calquera planeta que agora mesmo considérese como o máis grande coñecido no universo terá que ser revisado co tempo.

A día de hoxe, o planeta máis grande coñecido e cuxo tamaño se coñece con certa seguridade, sería ROXs 42Bb, cun radio dunhas 2’5 veces o de Xúpiter. Este planeta orbita ao redor dunha estrela anana de tipo M, situada a 468 anos luz do Sol. Este xigante acumula unhas 9 veces máis masa que Xúpiter e é tan grande en comparación coa súa estrela, que se cre que o seu proceso de formación pareceuse máis ao dun sistema estelar binario que ao dun planeta como Xúpiter. ROXs 42Bb descubriuse polo método de imaxe directa, no que puido observarse ao planeta como un puntiño diminuto en órbita ao redor da súa estrela.

A pesar de ser o planeta de maior tamaño, ROXs 42Bb non é o máis masivo que coñecemos. De feito os planetas máis masivos están en constante revisión porque a súa gran masa sitúaos no difuso límite entre os planetas máis grandes e as ananas marróns máis pequenas. Actualmente coñécense máis de 20 obxectos subestelares con máis de 20 veces a masa de Xúpiter que poderían ser planetas xigantescos ou ananas marróns pouco masivas. O maior deles que se atopa en disputa actualmente sería HR 2562 b, cunhas 30 veces a masa de Xúpiter. Este obxecto orbita ao redor dunha estrela algo máis grande que o Sol situada a 110 anos luz de distancia.

Dado que Xúpiter xa se atopa relativamente preto do límite superior do que pode considerarse planeta, non existen planetas descomunalmente máis grandes ca el. Cando un planeta acumula moita máis masa que Xúpiter (a partir dunhas 15 ou 20 veces a súa masa) empeza a considerarse como unha anana marrón, un obxecto a medio camiño entre planetas e estrelas. Ademais, estas ananas marróns non teñen tamaños moito maiores ao do noso xigante gasoso, porque aínda que acumulen maior masa, esta comprímese debido á crecente presión. De feito, incluso as estrelas máis pequenas (ananas vermellas como Próxima Centauri), non son moito máis grandes que Xúpiter. É por isto que aínda que os tamaños e as masas aquí mencionados poidan refinarse e superarse, sempre estarán relativamente próximos aos correspondentes a Xúpiter.

FONTE: José Luis Oltra/muyinteresante.es/ciencia