UNHA NOVA ESPECIE DE INVERTEBRADO MARIÑO PREHISTÓRICO

Reconstrución de Arenorbis santameraensis, nova ofiura xurásica descuberta en Asturias / Jocantaro (IG:ferrutxo)

A paleontoloxía é unha xanela ao pasado, a forma que ten a humanidade de satisfacer a súa curiosidade sobre os misterios ocultos desde hai millóns de anos, encerrados nas rochas. Para iso, algúns lugares no mundo son un auténtico privilexio, ben pola calidade dos fósiles que presentan, ou pola súa abundancia. Un lugar particularmente excepcional é a chamada Costa dos Dinosauros, no Principado de Asturias. Neste sitio, a contorna de cantís, constantemente sometidos á acción erosiva do mar, cada certo tempo, os fósiles simplemente emerxen e quedan á vista e ao dispor dos científicos.

É por iso que, entre as poboacións asturianas de Colunga e Lastres inaugurouse, hai 19 anos, o Museo Jurásico de Asturias (MUJA), entidade científica responsable dun gran achado paleontolóxico: unhas ofiuras xurásicas nun estado de conservación exquisito.

As ofiuras, tamén coñecidas como ofiuroideos, de nome científico Ophiuroidea, son criaturas mariñas do grupo dos equinodermos, parentes próximos dos ourizos e estrelas de mar; comparten con eles unha falsa simetría pentarradial (con cinco planos de simetría, un por brazo). Dise que esa simetría pentarradial é falsa: en realidade, os equinodermos pertencen ao gran grupo dos animais bilaterais, e non só móstrano durante o seu desenvolvemento embrionario, na súa etapa adulta teñen unha peza denominada madreporito, unha placa no corpo, entre dous dos brazos, que actúa como válvula para permitir a entrada e saída da auga ao sistema ambulacral, que permite o movemento. Esa peza fai que teña, en realidade, unha simetría bilateral.

Disponse de rexistro fósil de ofiuroideos desde principios do Ordovícico, hai 488 millóns de anos, e seguen existindo na actualidade. Caracterízanse polo seu corpo en forma de disco, desde onde irradian, normalmente, cinco brazos longos, finos, articulados e altamente flexibles. Estes brazos están formados por numerosas placas imbricadas, compostas de carbonato cálcico, o que lles confire unha aparencia única e resistente.

O seu nome, "ofiura," vén do grego ophis, que significa serpe, e oura, que se traduce como cola. Esta denominación é un reflexo da forma dos seus brazos e o seu movemento grácil a través das augas mariñas, parecido á cola dunha serpe.

Os fermosos cantís da costa de Asturias configuran un lugar de historia xeolóxica rica e un tesouro para os amantes da paleontoloxía. Hai uns 195 millóns de anos, o que hoxe son os estratos de calcaria gris da Formación Rodiles era un mar de augas pouco profundas, unha contorna exuberante de biodiversidade. Nas súas rochas acháronse abundantes fósiles de dinosauros, pterosaurios, réptiles mariños, peixes e multitude de invertebrados, fauna asociada a este tipo de ecosistemas litorais.

O último descubrimento realizado polos científicos do MUJA son un grupo de ofiuras, fáciles de recoñecer pola súa distintiva morfoloxía. Con todo, non foi tan fácil identificar a especie exacta. A pesar dalgunhas similitudes co xénero Arenorbis do Triásico, estas ofiuras pertencen ao Xurásico e presentan trazos únicos que as distinguen e que lles valeron o seu novo nome: Arenorbis santameraensis, nome dedicado á localidade de Santa Mera, en Villaviciosa, unha aldea próxima aos cantís que atesouraban estes fósiles.

 

Fósil de Arenorbis santameraensis, nova ofiura xurásica descuberta en Asturias / Thuban Rodríguez

No contexto paleontolóxico, resulta intrigante a interacción de Arenorbis santameraensis coa súa contorna mariña prehistórica. Hai uns 195 millóns de anos, no Xurásico Inferior, a rexión actual do norte de España tiña un aspecto moi diferente. Os mares xurásicos cubrían vastas extensións do continente europeo, e albergaban unha diversidade de vida mariña asombrosa. Ademais dos ofiuroideos, abundaban criaturas agora extintas como os icónicos amonites, braquiópodos, crustáceos decápodos e outros grupos de invertebrados mariños.

Este descubrimento representa un fito importante na investigación científica. Ata o de agora, pensábase que o xénero Arenorbis limitábase ao Triásico Medio, pero grazas aos exemplares asturianos, hoxe sabemos que a súa existencia esténdese ata o Xurásico. Este achado amplía a nosa comprensión de como as ofiuras evolucionaron e adaptáronse aos cambios na súa contorna ao longo de millóns de anos.

Este novo fósil é testemuña, como moitos outros, da riqueza da historia natural de España. O equipo do MUJA, composto por Laura Piñuela e José Carlos García Ramos, xunto co investigador Ben Thuy, do Museo de Historia Natural de Luxemburgo, mostraron unha nova páxina no libro da vida prehistórica, unha que celebra a curiosidade e a investigación científica na súa máxima expresión, publicada en Swiss Journal of Palaeontology.

FONTE: Álvaro Bayón/muyinteresante.es