OS AVANCES CIENTÍFICOS 2023 SEGUNDO SCIENCE

Como cada ano a revista Science destacou os avances máis relevantes do ano. Nesta ocasión, a publicación especializada no ámbito científico designou ao desenvolvemento dos fármacos do péptido-1 similar ao glucagón (GLP-1) como avance do ano 2023. Estes medicamentos están destinados a atenuar os problemas de saúde asociados á obesidade.

Fármacos contra a obesidade

Segundo explica a revista, estes fármacos superventas para adelgazar prometen unha ampla gama de beneficios para a saúde, xa que a obesidade é un factor de risco á hora de padecer cardiopatías, diabetes, artrite, enfermidades hepáticas ou diversos tipos de cancro.

Varios ensaios clínicos descubriron que estes medicamentos son capaces de reducir os síntomas de insuficiencia cardíaca e o risco de infarto e ictus, o que constitúe a proba máis convincente ata a data de que estes fármacos teñen importantes beneficios que van máis aló da propia perda de peso.

Doutra banda, hai estudos que proban estes fármacos contra o alzhéimer e o párkinson, en parte porque se demostrou que actúan sobre a inflamación cerebral.

En calquera caso, estas terapias están a cambiar non só como se trata a obesidade, senón tamén a forma de entendela: como unha enfermidade crónica que ten as súas raíces na bioloxía e non nun simple fallo da forza de vontade, e iso pode ter tanta repercusión como calquera medicamento.

A bomba de carbono da Terra estase desacelerando

Se o mundo oceánico tivese un corazón, este estaría no Océano Austral. Aquí as augas salgadas da superficie mergúllanse cara ao fondo oceánico, levando consigo calor, osíxeno e dióxido de carbono desde a atmosfera cara ás profundidades. Este proceso é unha parte crucial da circulación global e xoga un papel fundamental na captura dun terzo das emisións anuais de carbono da humanidade. Con todo, hai indicios de que esta «bomba de carbono» podería estar a fallar, o que potencialmente amplificaría o cambio climático.

Recentes estudos revelaron que esta bomba de carbono está en perigo e indican que a circulación destas augas estase desacelerando significativamente. A principal sospeita detrás desta desaceleración é o aumento de auga doce procedente do derretimiento das capas de xeo da Antártida, o que fai que as augas sexan menos densas e menos propensas a afundirse. Este fenómeno, exacerbado polo quecemento global, podería ter efectos significativos no clima global.

A procura de hidróxeno natural intensifícase

En 1859, Edwin Drake perforou un pozo en Titusville, Pensilvania, atopando petróleo e dando inicio á febre do ouro negro en Estados Unidos. Hoxe, un novo descubrimento enerxético está a emerxer, centrado no hidróxeno producido naturalmente dentro da Terra. Este fito na historia enerxética podería eventualmente remontarse a Bourakebougou, Mali. En 2012, abriuse un pozo selado desde 1987, revelando gases compostos nun 98% por hidróxeno. Este pozo, que alimentou un xerador para proporcionar electricidade ao pobo sen diminuír a súa presión de gas mesmo despois dunha década, suxire unha fonte subterránea constante de hidróxeno.

O achado en Mali inspirou a procura de hidróxeno en todo o mundo, atraendo investimentos substanciais. Un estudo non publicado do USGS estima que a Terra podería conter 1 billón de toneladas de hidróxeno, expondo a posibilidade dunha fonte de enerxía e fertilizante económica e abundante.

Chega o pronosticador do tempo con IA

Desde os inicios da computación moderna, esta foi unha ferramenta clave para a predición meteorolóxica. O seu principio fundamental foi sempre o mesmo: utilizar gran potencia informática para resolver ecuacións de dinámica de fluídos que rexen a atmosfera. Con todo, no último ano, a intelixencia artificial (IA) empezou a modificar este enfoque. Grandes empresas tecnolóxicas están a desenvolver modelos de IA que poden predicir o clima con ata 10 días de anticipación, rivalizando ou mesmo superando aos modelos tradicionais en precisión, pero con moita menos carga computacional.

Nova esperanza contra a malaria

Este ano, a loita contra a malaria recibiu un impulso significativo con avances en vacinas. A primeira vacina do mundo contra a malaria, Mosquirix, demostrou nunha avaliación extensa a súa capacidade para reducir considerablemente as mortes en nenos, quen é o grupo máis vulnerable a esta enfermidade. Case 470.000 nenos morren anualmente por mor da malaria en África subsahariana. Ademais, unha segunda vacina, chamada R21/MatrixM, foi aprobada pola Organización Mundial da Saúde (OMS). Esta nova vacina pódese producir de maneira máis económica e en maiores cantidades, o que podería axudar a satisfacer a alta demanda de vacinas contra a malaria e salvar decenas de miles de vidas infantís cada ano.

Avances contra o Alzheimer

A medicina tivo limitacións para tratar a enfermidade de Alzheimer, enfocándose principalmente nos síntomas e non na bioloxía subxacente da enfermidade. Con todo, en xaneiro, un avance significativo produciuse coa aprobación en EE.UU. dun novo fármaco, o primeiro en demostrar unha redución, aínda que modesta, da deterioración cognitiva en pacientes con Alzheimer. Este medicamento, seguido de preto por outro tratamento similar, non ofrece unha cura completa e conleva riscos graves, pero representa unha nova esperanza para os pacientes e as súas familias. O novo tratamento, lecanemab, é un anticorpo monoclonal antiamiloide que mostrou en ensaios clínicos unha desaceleración do 27 % na perda de cognición, unha eficacia que levou á súa aprobación en EE. UU. e Xapón. Outro tratamento, donanemab, tamén apunta ao amiloide cerebral e mostrou unha redución da deterioración cognitiva de ata un 35%, cunha aprobación en EE. UU. prevista proximamente.

O home podería pisar as Américas antes do que se cría

A narrativa convencional sobre a colonización das Américas, que sostén que os primeiros humanos chegaron desde Asia hai aproximadamente 16.000 anos, podería necesitar unha revisión. Este ano, os investigadores estiveron máis preto de validar unha teoría que atrasaría esta data en polo menos 5.000 anos. Aínda que xa existían indicios dunha presenza humana anterior, non había probas concluíntes. Con todo, un descubrimento en 2021 no Parque Nacional White Sands en Novo México presentou evidencia máis sólida: pegadas humanas datadas entre 21.000 e 23.000 anos atrás. Se estas datas son correctas, indicarían que os humanos chegaron a América durante o pico da última Idade de Xeo, unha época na que os glaciares cubrían Canadá.

Escóitase o estrondo das fusións de buracos negros xigantes

Este ano, os astrofísicos detectaron o que podería ser un sinal moi esperado no ámbito da astronomía: o leve ruído cósmico de ondas gravitacionales producidas por pares de buracos negros supermasivos en órbita o un ao redor do outro en distintos lugares do universo. Esta observación, aínda non confirmada plenamente como un «descubrimento», proporcionaría evidencia firme da existencia destes pares de buracos negros e demostraría un método innovador para detectar ondas gravitacionales utilizando os sinais de estrelas distantes.

Os científicos que inician a súa carreira levántanse

En 2023, o supercomputador Frontier do Laboratorio Nacional de Oak Ridge en EE. UU. alcanzou un fito importante ao converterse na primeira computadora a exaescala dispoñible para a comunidade científica. Aínda que se rumorea que China estivo operando máquinas de exaescala durante anos, non compartiu información sobre a súa tecnoloxía.

Esta inauguración marca só o comezo dunha nova era na computación a exaescala. Proximamente, o Laboratorio Nacional de Argonne en EE.UU. abrirá a súa propia máquina de exaescala aos usuarios, seguido polo lanzamento de dous supercomputadoras adicionais en California e Alemaña en 2024. Espérase que Francia e Xapón tamén se unan a esta avanzada tecnolóxica, ampliando significativamente as capacidades de investigación científica a unha escala sen precedentes.

FONTE: science.org e eldebate.com/ciencia