SE XESUCRISTO NACEU O 25 DE DECEMBRO, POR QUE EMPEZAMOS O ANO O 1 DE XANEIRO?
Luperca aleitando aos xemelgos Rómulo e Remo /
Controlar o tempo é cuestión de poder. E non nos referimos a ningún superheroe de cómics que poida viaxar ao pasado ou ao futuro, non. A realidade é que o ano no que vivimos e o calendario que organiza os nosos días é unha convención imposta por aqueles que máis poder tiveron na nosa historia. A maioría do mundo celebra hoxe día o cambio de ano o 1 de xaneiro. Para todos estes países estamos a punto despedir o ano 2023 e, velaquí o importante: entraremos no 2024 despois de Cristo, porque empezamos a contar desde o nacemento de Xesucristo. Esta circunstancia é a que nos leva a pensar: se contamos desde o nacemento do Mesías do cristianismo e suponse que naceu o 25 de decembro, por que empezamos o ano cada 1 de xaneiro?
Segundo a maioría dos investigadores, a resposta é a mesma que podemos empregar para tantísimos aspectos que configuran a nosa vida: é unha herdanza dos romanos. Con todo, ao longo da historia de Europa empezouse o ano en datas distintas. E, está claro, hoxe día seguen existindo no mundo culturas que celebran Aninovo noutros momentos. Sirva de exemplo o Aninovo Chinés, que celebrarán a chegada do ano 4722 o próximo 10 de febreiro de “o noso” ano 2024 (si, isto adoita ser unha lea morrocotudo).
En Europa tamén se celebrou o cambio de ano na primavera durante varias épocas históricas, quizais unha data con máis sentido polo carácter de “renacemento” que ten esta estación na natureza. Os antigos romanos cambiaron de ano durante moito tempo a metade de marzo. No século VI había cristiáns que empezaban o ano do 25 de marzo, día da Anunciación e da Encarnación, é dicir, cando, segundo a tradición, María soubo que daría a luz a un fillo por obra do Espírito Santo e o Verbo de Dios fíxose carne. É por iso que, exactamente nove meses despois, o 25 de decembro, celébrase o nacemento de Xesucristo, un día que tamén foi escollido como inicio de aninovo en varias épocas. No século XIV, o reino de Aragón estableceu de maneira oficial que o ano empezaba o día de Nadal, o cal tamén tiña moito sentido na cultura cristiá.
E é que hai que ter en conta que os calendarios se estruturan en base a diversos factores. Por unha banda está o carácter astronómico e os ciclos naturais que se viven en cada rexión do noso planeta. Iso afecta normalmente á cultura humana que vive nesas rexións e á maneira de organizar a vida. É dicir, a agricultura sempre foi a base para soster ás distintas civilizacións e, polo tanto, a ocupación sobre a que viraba toda organización. Ao astronómico e cultural hai que engadirlle o factor relixioso, no que inflúen desde sempre os intereses políticos. Por iso é polo que podamos afirmar que o control do tempo é cuestión de poder, pois foron certas autoridades as que impuxeron unha maneira de medir o ano. Explícao moi ben Mónica Cornejo Valle, doutora en Antropoloxía Social, cando di que:
“Todas as culturas recoñecen uns ciclos ou outros. En diferentes lugares do planeta a natureza ten uns ciclos. Os seres humanos temos os nosos e, desde logo o sistema solar ten os seus. Quizá a perspectiva dos astrónomos, desde os máis antigos aos máis modernos, tendeu a valorar especialmente os axustes calendáricos relacionados coa lúa, o sol, o zodiaco e efemérides como as eclipses, con todo, as celebracións populares han ido variando cunha certa autonomía respecto a as consideracións máis formais e expertas de astrónomos e sabios. Desde este punto de vista da cultura popular, a propia actividade de festexar así como a conduta ritual, os mitos e os símbolos que a acompañan presentan tamén o seu propio carácter cíclico e unha explicación propia sobre o principio e o final das cousas. A historia de cada pobo, as crenzas relixiosas, os eventos políticos e a memoria colectiva proporcionan a textura característica que enriquece a uniformidade astronómica co creativo repertorio da diversidade humana”.
Conta a tradición que Rómulo, o lendario fundador de Roma, estableceu un calendario de 10 meses e o ano empezaba na primavera, en marzo. Isto cambiou uns anos despois, aínda no século VIII a. C., cando, segundo o historiador Plutarco, o rei Numa Pompilio engadiu dous meses ao calendario para axustalo ás estacións: ianuarius (xaneiro) e februarius (febreiro). Aínda así, o ano seguiu empezando en Roma na primavera ata o ano 153 a. C.
Na antiga Roma contábanse os anos desde a súa fundación (Ad Urbe condita), pero tamén tiñan o ano epónimo, é dicir, en función dos cónsules nomeados (durante o consulado de Fulanito e Menganito). Os cónsules elixíanse anualmente nos idus de marzo (o 15 de marzo), cando comezaba o ano. No 153 a. C. houbo un xeneral que pediu ao Senado adiantar a data de nomeamentos para que as tropas destinadas á guerra celtíbera chegasen antes e preparar a campaña para un ataque na primavera. Foi así como colocouse por primeira vez o comezo do ano ao 1 de xaneiro.
Retrato do papa Gregorio XIII atribuído a Bartolomeo Passerotti
Este cambio do calendario gañou un carácter máis definitivo coa reforma do ano 46 a. C. disposta por Xulio César, o calendario xuliano, vixente en varios países de Europa ata o século XX, cando países como Rusia e Grecia adoptaron, por fin, o calendario gregoriano, o que temos actualmente en todo Occidente e o oficial en case todo o mundo. O seu artífice foi o papa Gregorio XIII, quen en 1.582 reformou o calendario xuliano para mellorar certos erros de cálculo e estendeuse o seu uso aos países católicos, onde, por herdanza romana, o ano seguiu iniciando o 1 de xaneiro.
FONTE: Fran Navarro/muyinteresante.es
0 comentarios