É VERDADE QUE AS ABELLAS COMUNÍCANSE BAILANDO?

Abella cargando pole nas súas patas / Namibelephant/iStock

Dise que se as abellas desaparecesen, ao ser humano quedaría pouco tempo. Probablemente sexa certo en parte, quizais algo esaxerado, pero a boa noticia é que as abellas, en xeral, están moi lonxe de extinguirse; unha especie concreta, Apis mellifera, a abella doméstica da que obtemos o mel, é, de feito, cada vez máis numerosa.

Na sociedade da abella, como na humana, a comunicación é imprescindible. As abellas, como as formigas e outros insectos sociais, empregan feromonas para establecer unha comunicación individual e próxima. Con todo, certas mensaxes comunícanse mellor doutra forma: bailando. Este baile non consiste nun conxunto de movementos aleatorios, senón nunha representación ben calculada e coidadosamente medida.

O baile das abellas / NewScientist/ecocolmena.org

As abellas forraxeiras, que é como os entomólogos denominan ás exploradoras da colmea, teñen a tarefa de buscar o alimento e informar as súas compañeiras sobre os seus achados. Unha vez descuberta unha fonte rica en néctar ou pole, a forraxeira regresa á colmea e realiza un baile moi específico.Un dos estudos máis extensos neste sentido levouno a cabo o entomólogo Fred C. Dyer, da Universidade Estatal de Míchigan, hai máis de 20 anos. Nel achegáronse probas sólidas sobre como as abellas codifican a información no baile. A forraxeira realiza unha serie de movementos en forma de figura dun oito, cunha fase considerada crucial coñecida como a "fase de tremor". Nese momento, a abella fai vibrar o seu corpo e move as ás a unha velocidade que codifica a distancia ao alimento. Ademais, o ángulo no que a abella realiza esta parte do baile en relación coa vertical indica, con sorprendente precisión, a dirección do alimento en relación co sol.

O baile da abella é un exemplo notable de como un animal pode transmitir información complexa de maneira eficiente e precisa. A capacidade das abellas para transferir datos exactos sobre a localización e a calidade das fontes de alimento é fundamental para a supervivencia e o éxito da colmea.

Ao comezo mencionamos á abella melífera doméstica, que é na que se fixeron a maioría dos estudos. Unha abella que cada vez é máis abundante. Pero esta é só a cara da moeda, na cruz están as abellas silvestres, moitas delas ameazadas, por esa mesma abella melífera doméstica, que se estende por todos os continentes salvo a Antártida e compite con forza polo mesmo tipo de recursos.

En España hai máis de 1.100 especies de abellas coñecidas, todas elas importantes, e moitas en perigo de extinción. Desde as altas montañas ata as costas asolladas do noso país, estes insectos contribúen de maneira imprescindible, aínda que non exclusiva, á polinización, un servizo ecolóxico indispensable para a perpetuación de numerosas especies vexetais.

Non todas as abellas silvestres bailan. As que teñen comportamento social, como os abellóns do xénero Bombus, si o fan, aínda que con menos sofisticación. Pero a maioría das especies españolas son solitarias. Nestas especies de natureza independente, cada abella traballa pola súa conta para colleitar alimentos e non necesita comunicar a localización das fontes de alimento a outras.

O baile das abellas, aínda que poida parecer un comportamento instintivo transmitido xeneticamente, tamén incorpora un elemento de aprendizaxe social. Segundo un estudo moi recente, liderado polo investigador Shihao Dong, da Universidade de California en San Diego, as abellas novas que non tiveron oportunidade de observar os bailes doutras abellas mostran deficiencias importantes na execución correcta dos bailes.As abellas novas que observaron ás bailarinas experimentadas, con todo, aprenderon a comunicar con precisión a localización, dirección e distancia, e a calidade dos recursos de maneira máis eficaz. Este fenómeno reflicte a importancia da aprendizaxe social na evolución e eficiencia das estratexias de forrajeo das abellas.

O estudo de Dong e os seus colegas, publicado na prestixiosa revista Science, resalta que as abellas, a pesar do seu pequeno tamaño, posúen unha capacidade notable para a aprendizaxe e a adaptación, o que subliña a complexidade do seu comportamento social e comunicativo.

O baile das abellas é un complexo armazón de comunicación que involucra múltiples sistemas sensoriais para interpretar e comunicar información. Dependen da vista para orientarse con respecto ao Sol e para ler o baile dos seus congéneres. Sérvense do equilibrio para percibir a gravidade e establecer ángulos respecto a a vertical. As vibracións e os sons xerados polas abellas durante o seu baile son compoñentes cruciais que complementan a información visual. A comunicación sonora por vibración, sumada a funcións táctiles e, por suposto, as feromonas, funcionan ademais como forma de reforzar a comunicación dentro da colmea, onde a luz é limitada.

A integración destes sistemas sensoriais na comunicación das abellas manifesta unha intelixencia e unha capacidade de procesamento que desafía a nosa comprensión tradicional da cognición nos insectos. Non só baséanse en instintos simples, senón que ademais procesan e comunican información de maneira sofisticada, utilizando unha combinación de sinais visuais, táctiles, auditivas e químicas.

FONTE: Álvaro Bayón/muyinteresante.es