ASÍ LOGRARON AS CASCUDAS CONQUISTAR O MUNDO

Cascuda alemá (Blattella germanica) / Imaxe:LmBuga/es.wikipedia.org

Se algunha vez levantácheste para tomar un petisco a medianoite e, ao acender a luz da cociña, descubriches un exército de brillantes insectos marróns debaixo da neveira, entón xa coñeces á cascuda alemá.

A pesar do seu nome, as cascudas alemás habitan en todos os continentes excepto na Antártida. De feito, os científicos consideran que a especie Blattella germanica é a máis estendida das 4600 especies de cascudas que hai na Terra.

O cal é sorprendente, dado que estes animais eran practicamente descoñecidos en Europa ata que o biólogo sueco Carl Linnaeus describiunos por primeira vez en 1767. Iso e o feito de que alí non teñen parentes próximos e que a especie existe en estado salvaxe.

Entón, como se converteu este hóspede tan detestado por todos nunha praga de infamia mundial? Segundo un novo estudo, a resposta está escrita no ADN da cascuda alemá.

Analizando os marcadores xenómicos de 281 cascudas de 17 países de seis continentes, e medindo o grao de parentesco entre eses animais, a comunidade científica trazou por primeira vez o rápido ascenso e propagación da cascuda alemá.

Todo apunta a que a especie evolucionou a partir da cascuda asiática (Blattella asahinai) hai uns 2.100 anos no que hoxe é India e Myanmar.

A medida que a especie aparentemente abandonaba a natureza por unha vida á sombra dos humanos, as cascudas alemás chegaron a Oriente Medio hai uns 1.200 anos, probablemente debido ao aumento do comercio e os movementos militares nos califatos islámicos omeya ou abasí, imperios que outrora se estendían desde o norte de África ata Asia occidental.

As cascudas alemás experimentaron outro salto xeográfico cando, hai uns 390 anos, as actividades coloniais aceleráronse e as cascudas chegaron a Europa e, máis tarde, ao resto do mundo, grazas ás melloras no transporte, o alcance do comercio europeo e a chegada da calefacción doméstica, que permite aos insectos sobrevivir ao frío.

Para que quede claro, todos estes movementos e migracións contarían coa axuda involuntaria das persoas.

"A cascuda alemá nin sequera pode voar", di Qian Tang, biólogo evolutivo da Universidade de Harvard (EE. UU.) e autor principal do estudo publicado o pasado 20 de maio en Proceedings of the National Academy of Sciences; "fan autostop en embarcacións humanas por todo o mundo".

Pero non foi só a sorte o que permitiu ás cascudas ter éxito. Foi máis ben a incomparable capacidade de adaptación e evolución da especie, algo que os científicos seguen tratando de entender hoxe, coa esperanza de que algún día podamos aprender a deter a marcha da cascuda alemá por todo o planeta.

Para facerse unha idea de canto cambiaron as cascudas alemás nos últimos dous milenios, basta con comparalas co seu parente vivo máis próximo, a cascuda asiática. Aínda que as dúas especies son case idénticas, o seu comportamento non podería ser máis diferente.

As cascudas asiáticas voan cara ás fontes de luz, mentres que as alemás afástanse, di Chow-Yang Le, entomólogo urbano da Universidade de California (EE. UU.). Do mesmo xeito, se se lanzan ao aire as dúas especies, as cascudas asiáticas levantan o voo, mentres que as cascudas alemás lánzanse ao chan correndo.

"Hai tempo que sospeitabamos que a cascuda asiática é en realidade o antepasado da alemá, pero este artigo confírmao", afirma Le, que non participou no novo estudo; "é moi emocionante".

O estudo tamén revela que a xenética das cascudas alemás reflicte as relacións humanas. Por exemplo, as cascudas alemás de Singapura e Australia están máis emparentadas coas súas curmáns de EE. UU. que outras poboacións de cascudas alemás da próxima Indonesia. Isto débese probablemente a que Estados Unidos mantivo historicamente máis relacións comerciais con Singapur e Australia que con Indonesia.

"É un belo exemplo da relación entre as actividades humanas, o comercio, as guerras, a colonización e a propagación dunha praga domiciliaria ben adaptada", afirma Coby Schal, coautor do estudo, entomólogo urbano e experto en cascudas da Universidade Estatal de Carolina do Norte (EE. UU.).

As cascudas alemás superan a outras cascudas alá onde van, afirma Tang.

Unha das razóns do seu éxito é que se reproducen a maior velocidade que a maioría das demais especies, o que lles permite desenvolver rapidamente resistencia aos pesticidas.

Traballos anteriores do laboratorio de Schal revelaron que, tras anos atraendo ás cascudas para que comesen veleno empapado en glicosa, a poboación que sobrevivía aos cebos azucrados daba lugar a unha nova raza de cascudas que rexeitaba por completo os doces. "É impensable", di Le; "a glicosa é un combustible metabólico tan importante para todos os organismos".

Le di que ás veces el e os seus colegas traballan nun novo composto contra as cascudas que aínda non se comercializou, pero cando o proban en cascudas nun laboratorio, os animais xa son resistentes.

E iso, combinado coas marabillas do transporte moderno, lévalle a ter moi poucas esperanzas de que os humanos atopen pronto unha forma de acabar coas pragas de cascudas.

"Se me piden que nomee unha especie ou organismo ao que respecte máis, probablemente sexa a cascuda alemá", afirma Le.

FONTE: Jason Bittel/nationalgeographic.es/ciencia