Un paso máis preto da misteriosa orixe dos dinosauros

Na ilustración, un Nyasasaurus, que podería ser o dinosauro máis antigo coñecido, ou ben un parente próximo dos primeiros dinosauros / Mark Witton/Museo de Historia Natural de Londres

Na actualidade, os fósiles máis antigos de dinosauros que se coñecen datan de hai uns 230 millóns de anos, e proceden de xacementos de Brasil, Arxentina e Zimbabwe (hoxe en continentes separados, pero naquel momento unidos no supercontinente Gondwana). Con todo, as características de todos eses exemplares indican que non foron os primeiros dinosauros en existir, senón que, pola contra, tratábase de criaturas moi ben adaptadas e que xa levaban longo tempo, poida que mesmo millóns de anos, evolucionando. É dicir, que ocultos en algures, en xacementos aínda por descubrir, deberían existir fósiles de dinosauros moito máis antigos dos que apareceron ata o de agora. Nalgún lugar, si, pero onde?

 Agora, un equipo de paleontólogos dirixido por investigadores do University College de Londres cre que os restos daqueles primeiros dinosauros poden estar a agardar no máis profundo da selva amazónica e outras rexións ecuatoriais de América do Sur e África.

O novo estudo, recentemente publicado en Current Biology, analizou detidamente as lagoas que existen no rexistro fósil e concluíu que os primeiros dinosauros probablemente xurdiron nunha rexión ecuatorial cálida do que entón era o supercontinente Gondwana, que naquel momento abarcaba os actuais Congo, deserto do Sahara e conca do Amazonas.

"Os dinosauros están ben estudados -explica Joel Heath, autor principal do estudo- , pero aínda non sabemos realmente de onde viñeron. O rexistro fósil ten lagoas tan grandes que non se pode tomar ao pé da letra. O noso modelo suxire que os primeiros dinosauros poderían orixinarse en Gondwana occidental, e a baixa latitude. Trátase dunha contorna máis cálida e seco do que se pensaba anteriormente, formado por zonas parecidas a desertos e sabanas".

"Ata o de agora -prosegue o investigador-, non apareceron fósiles de dinosauros nas rexións de África e América do Sur que algunha vez formaron esta parte de Gondwana. Con todo, isto podería deberse a que os investigadores aínda non atoparon as rocas adecuadas, debido a unha combinación de inaccesibilidade e unha relativa falta de esforzos de investigación nestas áreas".

O estudo de Heath e os seus colegas baseouse en fósiles e árbores evolutivas de dinosauros e os seus parentes réptiles próximos, así como na xeografía do período. E tivo moi en conta as lagoas no rexistro fósil en áreas do mundo onde non se atoparon restos e das que nin sequera temos unha información completa.

O que si sabemos é que, cando xurdiron, os primeiros dinosauros eran amplamente superados en número polos seus ’curmáns’, os réptiles, entre eles os devanceiros dos crocodilos, os pseudosuquios (un grupo abundante que inclúe especies enormes de ata 10 metros de longo) e os pterosaurios, os primeiros animais en desenvolver o ’voo motorizado’, xa que voaban batendo as ás en lugar de planeando, e que creceron ata alcanzar o tamaño de avións de combate.

Moi ao contrario, os primeiros dinosauros eran moito máis pequenos que os seus descendentes: máis do tamaño dun pito ou un can que dun Diplodocus. Ademais eran bípedos, xa que camiñaban sobre as súas dúas extremidades inferiores, e crese que na súa maioría eran omnívoros. Os dinosauros só puideron empezar a dominar o mundo moito despois, cando, fai uns 200 millóns de anos, as erupcións volcánicas acabaron cunha boa parte dos seus parentes réptiles.

Segundo o novo estudo, pois, os dinosauros, así como algúns réptiles, xurdiron en latitudes baixas do antigo Gondwana, desde onde despois estendéronse cara ao sur do continente e a Laurasia, o supercontinente adxacente no norte, que máis tarde se dividiu en Europa, Asia e América do Norte.

Segundo os investigadores esa rexión é a máis probable para a orixe dos dinosauros porque se trata dun punto intermedio entre o lugar onde se atoparon os primeiros fósiles, no sur de Gondwana, e a área onde se descubriron os fósiles de moitos dos seus parentes próximos, ao norte en Laurasia.

Dado que non se sabe exactamente como se relacionaban entre si os dinosauros máis antigos, Heath e o seu equipo decidiron probar o seu modelo sobre tres árbores evolutivas diferentes. E o que mellor coincidiu foi o que propoñía a orixe gondwanés na árbore que consideraba aos silesáuridos (tradicionalmente considerados como ’curmáns’ dos dinosauros, pero non dinosauros en si) como antepasados directos dos dinosauros ornitisquios.

Os ornitisquios, un dos tres principais grupos de dinosauros que máis tarde incluíron aos herbívoros Stegosaurus e Triceratops, están misteriosamente ausentes do rexistro fósil destes primeiros tempos da era dos dinosauros. Pero se os silesáuridos resultasen ser os antepasados dos ornitisquios, ese baleiro na árbore evolutiva quedaría súbitamente cheo.

Philip Manion, autor principal do estudo, explica que "os nosos resultados suxiren que os primeiros dinosauros poden estar ben adaptados a ambientes cálidos e áridos. Dos tres grupos principais de dinosauros, un grupo, o dos saurópodos, que inclúe ao brontosaurio e ao Diplodocus, pareceu conservar a súa preferencia por un clima cálido, manténdose nas latitudes máis baixas da Terra. E a evidencia suxire que os outros dous grupos, terópodos e ornitisquios, puideron desenvolver a capacidade de xerar a súa propia calor corporal algúns millóns de anos despois, no período Xurásico, o que lles permitiu prosperar en rexións máis frías, incluídos os polos". En total, o longo reinado dos dinosauros sobre a Terra durou máis de 135 millóns de anos. E foi necesaria unha gran catástrofe a escala planetaria para facelos desaparecer.

FONTE: J. Manuel Nieves/abc.es/ciencia