Os polbos teñen un brazo favorito para cada tarefa

Máis que o poldro, a verdadeira tortura para os nenos na materia de ximnasia é ter que facer exercicios de coordinación: realizar un movemento vertical cun brazo e outro circular co outro, por exemplo. O cerebro humano acábase leando. Pero os polbos poden facer unha cousa con cada un dos seus oito brazos ou patas. Un estudo publicado en Scientific Reports mostra tamén como reservan determinadas extremidades para tarefas concretas. Os autores da investigación consideran que, a teor dos seus resultados, “o polbo é un animal moi táctil: é máis táctil que visual”.

Biólogos mariños de Estados Unidos gravaron a 25 polbos (tres deles na ría de Vigo), de tres especies distintas e en seis ecosistemas diferentes de Europa e América. Rexistraron máis de 4.000 movementos dos seus brazos que lles permitiron elaborar o que chaman un etograma, un catálogo de condutas ou accións da especie. Contaron 15 condutas (desde esconderse ata aparearse) e 12 movementos (desde levantarse a alcanzar algo) dos seus oito brazos que, á súa vez, poden ter catro deformacións básicas, alongarse, encollerse, estirarse ou torcerse. Á serie de multiplicacións hai que engadir que cada deformación pódena producir na parte máis próxima á cabeza (proximal), media ou distal, no extremo.

Ao analizar todas esas combinacións, os investigadores confirmaron a extrema destreza destes cefalópodos. Un primeiro resultado é que cada un dos oito brazos é capaz de realizar todo tipo de accións; con todo, tamén detectaron un patrón claro de repartición de tarefas: por exemplo, as extremidades dianteiras úsanas sobre todo en movementos que axudan á exploración da contorna, mentres que as traseiras utilízanas en accións destinadas ao movemento. Un dato concreto apunta á proactividade deste animal repleto de rarezas, os dous brazos anteriores úsanos o 64% das veces, mentres que os dous posteriores só o 36%. A pesar desta diferenciación entre as patas dianteiras e traseiras, os polbos non son nin destros nin zurdos. Os científicos non atoparon lateralización, coas patas da esquerda e as da dereita realizando case a mesma cantidade de accións (51% fronte a 49% das veces, respectivamente).

Os polbos teñen catro conxuntos de músculos que rodean un nervio axial en cada brazo e miles de neuronas en cada ventosa das cen coas que conta cada unha das oito extremidades. Na iamgen, un exemplar gravado no Caribe estadounidense / Roger Hanlon

“Ao observalos na natureza, vimos que os polbos usan diferentes combinacións de movementos dos seus brazos”, di a bióloga do Laboratorio Mariño da Universidade Atlántica de Florida, Chelsea O. Bennice, nunha nota. “En ocasións, [utilizan] un determinado brazo para unhas tarefas, como atrapar comida, e outras veces varios brazos traballan xuntos para comportamentos como arrastrarse ou lanzarse como en paracaídas, unha técnica de caza que usan para atrapar presas”, detalla. Non atoparon diferenzas significativas, máis aló da adaptación a cada contorna, nas condutas seguidas nos seis ecosistemas, desde areais a arrecifes, nin nos movementos das tres especies gravadas.

Combinando todas as posibilidades, rexistraron 6.781 deformacións dos brazos. Cada un deles ten unha configuración muscular que, sumadas todas as súas posibilidades, sostén a fascinación que sente moitos biólogos por este animal: os oito brazos contan con catro conxuntos de músculos; uns son transversais, outros de cabeza a extremo, lonxitudinais, un terceiro grupo ten un despregamento oblicuo ao longo de cada pata e tamén os teñen circulares, como aneis. Os catro rodean un nervio axial que recibe os estímulos sensoriais e distribúe as instrucións a cada parte de cada pata. O que observaron é que os polbos poden deformar cada un dos tres segmentos (próximal, medio e distal) de cada pata de forma diferente e independente. Mentres unha pata alóngase para explorar, co seu extremo retorcéndose sobre o seu eixo, outras se dobran para levantarse, dobrando un segmento para manterse ergueito.

E non hai que esquecer as ventosas. “Cada ventosa é un xenio quimiotáctil, o equivalente ao nariz, os beizos e a lingua humanos, todo en un”, di Roger Hanlon, investigador do Laboratorio de Bioloxía Mariña (Estados Unidos) e autor sénior do estudo, nunha nota. Hai unhas 100 en cada brazo, unhas 800 en total. E en cada unha, miles de neuronas distintas. Calculouse que un polbo ten uns 500 millóns de neuronas, moi lonxe dos case 100.000 millóns do ser humano. Pero a clave está na súa distribución. A maioría das humanas concéntranse no cerebro, mentres que as do cefalópodo áchanse nas súas patas e ventosas.

Fala de memoria, pero o profesor do Instituto de Investigacións Mariñas (IIM-CSIC), Antonio Figueras, lembra que “os polbos ten sete veces máis neuronas na periferia que no centro, mentres que nos humanos, a relación invístese, de cinco a seis máis no sistema nervioso central que no resto do corpo”. Hai tres anos, descubriuse que cada brazo ten conexións nerviosas cos dous contiguos, o que axuda a confirmar que se trata dun dos sistemas nerviosos máis descentralizados que se coñecen. Nun artigo publicado en The Conversation, o científico español describía ao polbo como ese animal que ten o cerebro por todo o corpo. Para Figueras, que non interveu no presente estudo, “os cefalópodos son uns marcianos da evolución, que desenvolveron a súa intelixencia nunha liña paralela, alternativa, á dos humanos”

A Oficina de Investigación Naval de Estados Unidos, dependente da Armada dese país, financiou parcialmente a investigación, coa idea de aproveitala no desenvolvemento de brazos robóticos con gran flexibilidade e, á vez, capacidades sensoriais. Tras o afundimento dun sumerxible ou o colapso dun edificio, “como se lle fai chegar medicamentos, un teléfono ou auga a alguén que está aí abaixo?”, pregúntase Hanlon. “Necesítase un brazo pequeno e áxil con gran flexibilidade que non só poida chegar ata abaixo, senón que tamén poida facer algo útil ao chegar”, conclúe.

FONTE: Miguel Ángel Criado/elpais.com