Un estudo mostra “interesantes” sinais nun exoplaneta (K2-18b) que non son (de momento) vida extraterrestre

Na ilustración, o exoplaneta K2-18b fronte á súa estrela, unha anana vermella / A. Smith, N. Madhusudhan (University of Cambridge)

Nas sagas de ciencia ficción máis convencionais, os extraterrestres adoitan parecerse aos seres vivos que coñecemos. Moitas veces, mesmo, son intelixentes e camiñan erguidos sobre planetas sólidos como o noso. Con todo, a realidade pode resultar máis estraña. Con esa hipótese traballa o equipo do astrónomo da Universidade de Cambridge Nikku Madhusudhan que acaba de anunciar o que, segundo el, é “a evidencia máis forte ata o momento” de vida fóra da Terra. Outros expertos, con todo, cren que non ten datos para afirmar tal cousa.

O novo mundo habitado sería K2-18b, un planeta a 120 anos luz de aquí parecido a Neptuno, con dúas veces e media o tamaño da Terra, orbitando a unha distancia da súa estrela que lle permitiría ter un océano de auga líquida cuberto por unha atmosfera de hidróxeno. Estes mundos, cre Madhusudhan, poden ser aptos para a vida. Agora, empregando o telescopio espacial James Webb, detectou nese exoplaneta dous gases, sulfuro de dimetilo, ou DMS, e disulfuro de dimetilo, ou DMDS, que na Terra son producidos principalmente por vida microbiana como o fitoplancto mariño (algas) ou as bacterias.

“Este é un momento revolucionario”, dixo Madhusudhan na presentación do achado, asegurando que “é a primeira vez que a humanidade viu potenciais biofirmas nun planeta habitable”. Aínda que recoñece que fai falta moito traballo para confirmar o achado de vida extraterrestre, o investigador cre que a mellor explicación para as súas observacións é que K2-18b está cuberto por un océano tépedo e vivo.

A pesar da excitación que mostran as súas declaracións, outros expertos mostran máis cautela. Ignasi Ribas, director do Instituto de Estudos Espaciais de Cataluña (IEEC) e profesor de investigación do CSIC, considera que é un descubrimento “interesante”, pero que está moi lonxe de permitir afirmar que se atopou vida. “É un anuncio dun só grupo, que terán que tentar replicar outros, é un momento moi preliminar”, apunta. Os resultados foron publicados en The Astrophysical Journal Letters, unha revista científica menor. Este tipo de resultados, coinciden as fontes consultadas, de demostrar o que o experto di, deberían ser publicados nunha revista de primeira orde, como Science ou Nature.

Segundo lembra Ribas, este equipo está a liderar a investigación ao redor deste exoplaneta con resultados anteriores polémicos. En 2019 anunciouse a presenza de auga, que finalmente acabou sendo metano, e en 2023 publicáronse sinais moi débiles de DMS, un sinal que agora se observou con máis intensidade. “Entón, pouco despois do achado, empezaron a publicarse artigos que explicaban a presenza do composto na atmosfera do planeta a través de mecanismos distintos da actividade biolóxica e predigo que nas próximas semanas empezará a pasar o mesmo”, engade Ribas.

O James Webb é un telescopio tan poderoso que é capaz de analizar a composición química da atmosfera dun planeta a través da luz da estrela que a atravesa. Con esa técnica xa se están analizando as atmosferas de planetas similares a K2-18b en busca de máis sinais similares en planetas parecidos que permitan concluír que non se trata dalgún fenómeno exótico que só se dá nun lugar. “Hai moitos minineptunos e iso incrementaría o número de sitios nos que se pode buscar vida”, di Ribas.

K2-18 b ten 8,6 veces a masa da Terra e un diámetro aproximadamente 2,6 veces maior que o do noso planeta. Orbita na “zona habitable” (unha distancia onde a auga líquida, un ingrediente crave para a vida, pode existir na superficie planetaria), ao redor dunha estrela anana vermella máis pequena e menos luminosa que o noso Sol, na constelación de Leo. Tamén se identificou outro planeta orbitando esta estrela.

Madhusudhan cre que se existen estes mundos cubertos por océanos de auga e unha atmosfera rica en hidróxeno, poderían ter vida microbiana similar á que se observa nos océanos da Terra. Hipotetiza que os seus océanos son máis cálidos que os do noso planeta. Segundo recolle a axencia Reuters, ao preguntárselle, na presentación deste achado, sobre a posibilidade de organismos multicelulares ou mesmo vida intelixente, Madhusudhan afirmou: “Non poderemos responder a esta pregunta neste momento. A hipótese de partida é a dunha vida microbiana simple”.

“Primeiro, necesitamos repetir as observacións dúas ou tres veces para asegurarnos de que o sinal que observamos sexa robusta e aumentar a significancia da detección ata o punto en que as probabilidades dunha casualidade estatística sexan inferiores a aproximadamente una entre un millón”, afirmou. “Segundo, necesitamos máis estudos teóricos e experimentais para determinar se existe outro mecanismo abiótico (que non involucre procesos biolóxicos) que xere DMS ou DMDS nunha atmosfera planetaria como a de K2-18 b. Aínda que estudos previos suxeríronos como biofirmas robustas mesmo para K2-18 b, debemos manter a mente aberta e explorar outras posibilidades”, concluíu. Os achados representan unha gran incerteza sobre se as observacións débense á presenza de vida. “A ninguén lle interesa afirmar prematuramente que detectamos vida”, advertiu o científico.

Outros expertos esixen aínda máis cautela. O estudo acha unha probabilidade de “3 sigma” de actividade biolóxica, algo que, segundo os expertos, é insuficiente: polo menos debería ser de 5 sigma. David Clements, astrofísico do Imperial College de Londres, dixo ao portal SMC Reino Unido: “Isto é realmente interesante e, aínda que aínda non representa unha detección clara de sulfuro de dimetilo nin de disulfuro de dimetilo, é un paso na dirección correcta. Para poder afirmar con certeza a existencia de vida neste planeta, necesitariamos unha detección sólida, superior a 5 sigma, unha demostración clara de que se trata dun biomarcador e non doutra especie molecular que se fai pasar por biomarcador. Pero máis e mellores datos axudarán, e o primeiro paso é lograr unha detección superior a 5 sigma, para poder estar seguros de que hai algo interesante aí”.

Pola súa banda, Stephen Burgess, líder de grupo na Universidade de Cambridge (pero non deste equipo), dixo ao mesmo medio: “3 sigma é un limiar que indica que as diferenzas observadas no experimento son o suficientemente notables como para excluír a posibilidade de que se deban ao azar, salvo en casos raros, equivalente en rareza a lanzar unha moeda 10 veces e obter o mesmo resultado todas as veces. 5 sigma é un limiar máis estrito, equivale a lanzar unha moeda 20 veces seguidas e obter o mesmo resultado cada vez. Segue sendo posible que simplemente tivésemos sorte, e cuantos máis datos observamos, maior é a probabilidade de facer unha observación que sexa só froito do azar. Pero unha observación a 5 sigma é algo que só xurdiría por azar en casos excepcionalmente raros, polo que podemos ter moita confianza en que non se trata dun achado fortuíto”.

Carlos Briones, investigador Científico do CSIC no Centro de Astrobioloxía (CSIC-INTA), di, en declaracións a SMC España: “O DMS pode ser sintetizado pola química do cosmos, sen que na súa orixe estea implicado ningún proceso biolóxico. É dicir, este composto non é un auténtico biomarcador, o que en astrobioloxía definimos como unha molécula que só pode producir o metabolismo dos seres vivos. Talvez a atmosfera do planeta K2-18b cheire a coles fervidas, pero iso non quere dicir que haxa vida nese afastado mundo.” E engade: ”É evidente que, tanto os científicos como a poboación xeral, esperamos noticias sobre a detección doutros seres vivos máis aló desta canica azul. Gustaríanos non estar sós no universo. Pero temos de ser prudentes e pacientes. Cando –durante estes días, ou no futuro– leamos titulares afirmando que se atopou vida fóra da Terra, lembremos o que xa no século XVIII dicíannos o filósofo David Hume e o físico e matemático Pierre-Simon Laplace: ‘As afirmacións extraordinarias requiren evidencias extraordinarias’”.

Suceda o que suceda con este minineptuno, nos próximos anos, grazas a máquinas como James Webb, os expertos cren que existen moitas probabilidades de que, se existe vida extraterrestre, os seus sinais cheguen ata a Terra e sexan estudadas por astrónomos. Pero, lembran, aínda non estamos nese punto.

FONTE: Daniel Mediavilla/elpais.com/ciencia