O TEIXO: UNHA ÁRBORE MILENARIA

Non hai outra árbore que pareza saber tanto do tempo como o teixo. O Taxus baccata, que pertence a unha das familias botánicas máis lonxevas do planeta, leva séculos (milenios) observando como cambian os ventos e as civilizacións. Nos bosques húmidos de Europa, cando todo o demais apágase, os teixadais permanecen. Verdes. Inmutables. Escasos.

Algúns exemplares europeos superan o dous mil anos, e na península ibérica esténdense por todas as cordilleiras montañosas, desde Galicia e a Cornixa Cantábrica ata os Pireneos, onde conviven con carballos, bidueiros, acivros, tilos, faias ou piñeiros, aínda que tamén aparecen poboacións illadas no Sistema Central e algunhas serras mediterráneas.

Considerado unha árbore sacra pola súa verdor permanente, na antigüidade críase que escorrentaba aos malos espíritos, motivo polo cal moitos pobos construíron templos e altares preto dos teixos, baixo cuxa sombra realizábanse celebracións de carácter relixioso. Para os celtas simbolizaba a vida eterna e, co tempo, a súa presenza fronte a igrexas, mosteiros e cemiterios cristiáns foi habitual.

O seu zume, follas e sementes son tóxicas, pero a súa madeira, flexible e resistente, utilizouse para fabricar desde utensilios cotiáns ata armas de guerra: en Clacton-on-Sea achouse un fragmento de lanza de madeira de teixo que se estima ten uns 400.000 anos. De feito, hai estudos que interpretan algunhas representacións ramiformes en gravados rupestres como posibles alusións a ramas desta especie.

Botánicamente, o teixo é unha rareza. De crecemento lento e porte medio, de cando en cando supera os dez metros de altura, aínda que algunhas árbores centenarias alcanzan máis. Con todo, a súa fortaleza non o libra da fraxilidade: considérase unha especie vulnerable. A perda de hábitat, os incendios, a competencia con especies máis expansivas e a presión do gando reduciron a súa capacidade de rexeneración natural. Aínda así, o seu papel ecolóxico resulta esencial. As súas raíces estabilizan o chan, a súa copa dá acubillo a unha fauna diversa e contribúen a manter o equilibrio do ecosistema. Cabe lembrar que as aves dispersan as sementes: tordos, merlos e paporrubios aliméntanse do arillo carnoso e vermello do seu froito.

O seu hábitat ideal son os chans frescos e sombríos, que comparte con carballos, faias ou acivros. Neses enclaves (teixadal), o aire mantén unha humidade elevada e un clima regulado: baixo as súas ramas frondosas a temperatura descende entre dúas e tres graos no verán e elévase en igual medida no inverno. En España aínda sobreviven algúns destes bosques singulares, verdadeiros santuarios naturais polos que merece a pena camiñar.

Na nosa comunidade temos un deles: O teixadal de Casaio (Ourense)

Nas montañas de Trevinca, no concello ourensán de Carballeda de Valdeorras, escóndese o Teixadal de Casaio, o bosque máis antigo de Galicia e, segundo algúns expertos, tamén de España. É un dos poucos bosques naturais de teixos existentes en Europa xa que esta é unha árbore que adoita medrar illada. Unha auténtica reliquia natural formada por máis de 400 teixos, moitos dos cales superan os cincocentos anos: xa existían en tempos da conquista romana. Fontes clásicas mencionan que os últimos guerreiros celtas de Gallaecia déronse morte co veleno do teixo antes que renderse.

Forma parte dá zona de especial protección dos valores naturais de Peña Trevinca, na confluencia das provincias de Ourense, León e Zamora. Esténdese sobre unha superficie de 2 hectáreas no fondo dun val a 1.350 metros de altitude, dominado polos cumes de Peña Survia (2.095 m.) e Peña Trevinca (2.127 m.), o pico máis alto de Galicia. O bosque xerouse no Terciario hai máis de 400.000 anos, de forma espontánea.

O acceso é duro, con longas pendentes e senllas esixentes, pero quizá esa dificultade permitise a súa conservación. O teixal é un espazo fráxil e silencioso, comparable a unha catedral vexetal, polo que non se debe saír do carreiro nin tocar as árbores: basta camiñar amodo, deixar que a néboa o envolva todo e escoitar como o bosque segue respirando como outrora.

Merece a paena visitalo nalgún momento!

FONTE: es.wikipedia.org e traveler.es     Imaxes: arba-s.org, galiciaturismorural.es