Por que as mulleres viven máis que os homes?

Descobren por que as mulleres viven máis que os homes / Recreación artística/ ChatGPT-4ou/Christian Pérez

Durante décadas, repetiuse case como un mantra: as mulleres viven máis que os homes. Aínda que a primeira ollada podería parecer unha cuestión de estilo de vida ou de decisións persoais, o certo é que esta diferenza de esperanza de vida está profundamente enraizada na nosa historia evolutiva. Agora, un estudo publicado en Science Advances levou esta pregunta un paso máis aló e púxoa a proba en 1.176 especies de mamíferos e aves, incluíndo chimpancés, roedores, cervos, papagaios e moitas outras criaturas.

O resultado non só confirma a sospeita de que as femias viven máis na maioría dos mamíferos, senón que tamén revela un patrón inverso nas aves: nestas últimas, son os machos quen adoita superar en lonxevidade ás femias. Pero o máis interesante non é só ese contraste, senón o que suxire sobre nosas propias vidas e sobre o papel que xogan os xenes, o sexo e o comportamento en canto tempo vivimos.

O estudo, liderado por un equipo internacional do Instituto Max Planck de Antropoloxía Evolutiva e a Universidade do Sur de Dinamarca, recompilou datos de vida de animais mantidos tanto en zoológicos como na natureza. Ao comparar estas poboacións, os científicos lograron eliminar moitas variables externas como a depredación ou as enfermidades infecciosas, o que permitiu observar os factores puramente biolóxicos e evolutivos que afectan a esperanza de vida.

Os resultados foron claros: no 72% das especies de mamíferos analizadas, as femias viven máis tempo que os machos. En media, esa vantaxe é do 12%. No caso das aves, o patrón invístese: o 68% das especies estudadas mostran unha vantaxe de lonxevidade masculina, aínda que máis modesta, do 5%.

Por que sucede isto? A clave, segundo os investigadores, podería estar nunha combinación de factores: os cromosomas sexuais, a forma en que os animais se reproducen, o coidado das crías e a competencia entre os individuos do mesmo sexo.

Unha das explicacións máis antigas é a chamada "hipótese do sexo heterogamético". Nos mamíferos, os machos teñen un cromosoma X e un Y, mentres que as femias teñen dous X. Se un dos X ten unha mutación daniña, as femias teñen outro de reposto; os machos, en cambio, non. Esta diferenza xenética podería traducirse nunha maior vulnerabilidade masculina a enfermidades e un envellecemento máis acelerado.

Nas aves, con todo, o sistema é ao revés: as femias teñen dous cromosomas distintos (Z e W), mentres que os machos teñen dous iguais (ZZ). De acordo con esta teoría, serían as aves femias as máis vulnerables, o que coincide cos resultados do estudo.

Con todo, a xenética non o explica todo. De feito, os investigadores atoparon numerosas excepcións. En varias especies de aves rapaces, por exemplo, as femias son máis grandes e tamén viven máis tempo que os machos, rompendo por completo o patrón esperado. Isto suxire que hai outros factores, máis aló dos cromosomas, que están en xogo.

Unha das claves máis relevantes parece estar no comportamento reprodutivo. En moitas especies de mamíferos, os machos compiten ferozmente polas femias. Este tipo de selección sexual favorece o desenvolvemento de características esaxeradas, como cornos enormes, músculos voluminosos ou comportamentos arriscados. Todo isto pode ser útil para gañar parellas... pero ten un prezo en termos de saúde e lonxevidade.

Nos animais polígamos, onde un macho aparéase con moitas femias, a presión evolutiva para destacar é aínda maior. O estudo atopou que, nestas especies, a diferenza de esperanza de vida entre machos e femias é moito máis marcada. Pola contra, en especies monógamas, onde os machos e as femias adoitan emparellarse para sempre, esa diferenza é moito menor ou mesmo inexistente.

Outro dos factores detectados polo equipo é o coidado parental. En mamíferos, adoitan ser as femias quen dedica máis tempo e enerxía a coidar das súas crías. Este comportamento parece ir acompañado dunha maior lonxevidade, probablemente porque a evolución favorece a quen sobrevive o suficiente como para asegurar o éxito da súa descendencia.

Curiosamente, algo similar ocorre nalgunhas especies de aves onde o macho tamén se implica intensamente no coidado dos pitos. Neses casos, a diferenza de lonxevidade entre sexos tende a reducirse, ou mesmo reverterse.

Aínda que o estudo non se centrou unicamente na nosa especie, si incluíu datos de humanos de distintas épocas e lugares. Desde cazadores-recolectores ata poboacións modernas de Xapón e Suecia, o patrón é o mesmo: as mulleres viven máis que os homes. Mesmo en contextos históricos con alta mortalidade, a vantaxe feminina mantense.

Isto reforza a idea de que as diferenzas entre sexos na esperanza de vida teñen raíces evolutivas profundas, compartidas con moitas outras especies. As melloras en medicina e calidade de vida reduciron a brecha, pero non a eliminaron do todo.

Un dos achados máis sorprendentes do estudo é que estas diferenzas entre sexos persisten mesmo en zoolóxicos, onde os animais viven sen depredadores, con alimentación garantida e coidados médicos constantes. Aínda que as diferenzas son menores que en liberdade, seguen sendo estatisticamente significativas.

Isto indica que, máis aló da contorna, hai mecanismos biolóxicos que seguen actuando. E aínda que non todas as especies seguen o mesmo patrón, o feito de que estes efectos aparezan en máis de mil especies distintas suxire que non se trata dunha coincidencia.

A pesar de todo o que sabemos, aínda quedan moitas incógnitas por resolver. Por que algunhas especies rompen as regras? Que papel xogan as hormonas, o sistema inmunolóxico ou o metabolismo nestas diferenzas? E como podemos aplicar este coñecemento para mellorar a saúde humana?

O que está claro é que entender por que unhas vidas duran máis que outras non só é unha curiosidade científica, senón unha vía para desentrañar os segredos do envellecemento e quizá, algún día, alongar nosa propia vida.

FONTE: Christian Pérez/muyinteresante.com