A CONTAMINACIÓN DO OCÉANO CHEGA ATA AS SÚAS MÁXIMAS PROFUNDIDADES

O organismo deste crustáceo mariño da especie "Hirondellea gigas" contiña substancias químicas / A. JAMIESON

O abismo Challenger, na Fosa das Marianas, é o lugar máis profundo da Terra. Para descender ata este remoto punto do Océano Pacífico situado a uns 11.000 metros de profundidade, o home tivo que deseñar sofisticados vehículos. Só tres persoas conseguírono: Don Walsh e Jacques Piccard en 1960 a bordo do batiscafo Trieste, e James Cameron en 2012 no submarino Deepsea Challenger. A contaminación xerada pola actividade humana, con todo, é xa de tal magnitude que está a chegar con sorprendente facilidade ás fosas submarinas máis profundas, como acaba de demostrar un equipo de investigadores británicos.

Segundo relatan nun estudo publicado esta semana en Nature Ecology & Evolution, atoparon «niveis extraordinariamente altos» de sustancias contaminantes en animais que viven en dous das fosas máis profundas do océano, a mencionada fosa das Marianas e a de Kermadec, a 10.047 metros. Trátase duns pequenos crustáceos coñecidos como anfípodos capaces de vivir a miles de metros de profundidade e moi voraces, pois comen practicamente todo o que atopan. En concreto, algunhas das criaturas analizadas para este estudo habitan a 10.000 metros de profundidade en zonas que, ademais, atopábanse a uns 7.000 quilómetros de distancia das zonas industriais máis próximas.

O rechamante deste estudo, segundo sinalan os seus autores, non é só que animais que viven en zonas tan profundas estivesen expostos a sustancias contaminantes xeradas indubidablemente pola actividade humana, senón tamén os altos niveis de polución detectados. E é que segundo aseguran, eses niveis son comparables aos da Baía de Suruga (Suruga Bay), unha das zonas industriais do noroeste do Pacífico máis contaminadas.

"Seguimos pensando nas profundidades do océano como un reino remoto e prístino, a salvo do impacto humano, pero a nosa investigación demostra que, tristemente, isto non podería ser máis incerto", declarou Alan Jamieson, investigador da Universidade de Newcastle e autor principal deste estudo.
Sustancias prohibidas desde os 70

Os organismos dos crustáceos contiñan Compostos Orgánicos Persistentes (COPs), algúns dos cales foron prohibidos hai décadas debido ao gran impacto ambiental que causaban. Pero debido ás súas características, persisten moitos anos no ambiente. Os COPs son sustancias que normalmente foron sintetizadas, é dicir, non se dan na natureza dunha maneira natural, e son resistentes á degradación ou se degradan moi lentamente, polo que tenden a acumularse. Entre eles figuran algúns pesticidas, bifenilos policlorados (PCB) e polibromodifenil éteres (PBDE).

Os bifenilos policlorados (PCB) foron masivamente utilizados pola industria para fabricar illantes para equipos eléctricos. Con todo, a súa produción prohibiuse a finais dos 70 en EEUU e na actualidade o seu uso non está permitido na maior parte do planeta, pois se trata de sustancias moi nocivas para o medio ambiente. Segundo datos ofrecidos por este equipo de investigadores, desde os anos 30 do século pasado ata finais dos anos 70, cando foron vetados, a produción total de PCB nesa rexión foi de 1,3 millóns de toneladas. Parte desa cantidade chegaría á natureza por distintas vías, como accidentes industriais, verteduras e filtracións.

Doutra banda, os polibromodifenil éteres (PBDE) son moi utilizados como retardantes de chama en plásticos e escumas. Outros estudos detectaron restos destes produtos en todo tipo de ecosistemas terrestres e mariños -mesmo no Ártico- e en numerosas especies animais, como as baleas.
Acumulación a través da cadea alimentaria

Os animais analizados foron recollidos durante inmersións no Océano Pacífico realizadas cun submarino deseñado polo propio Jamieson. O vehículo robótico recolleu mostras de dúas especies de crustáceos endémicas da fosa de Kermadec (Hirondellea dubia e Bathycallisoma schellenbergi) a unha profundidade de entre 7.227 e 10.000 metros de profundidade, e da especie Hirondellea gigas na fosa das Marianas, a profundidades de entre 7.841 e 10.250 metros.

Os autores cren que o máis probable é que as sustancias contaminantes chegasen a esas fosas pola acumulación de lixo que contiña plástico e a través de animais mortos que consumirían fragmentos de plásticos e que, ao afundirse, convertéronse á súa vez en comida para estes crustáceos mariños e outros animais que habitan nese remoto ecosistema.

O seu seguinte obxectivo será tentar entender as consecuencias desta contaminación e que efectos pode ter noutros ecosistemas máis amplos, pois ao ir acumulándose as sustancias químicas a través da cadea alimentaria, cando alcanzan o fondo do océano a súa concentración é moito maior que a que hai na superficie do mar. "A nosa investigación mostra que as profundidades do océano non só non son lugares remotos, senón que están fortemente conectados ás augas máis superficiais, o que significa que todo aquilo que arroxamos ao fondo do mar volverá á superficie algún día con outra forma", advirte o científico.