A XORDEIRA DE GOYA

 

Autorretrato do pintor / Imaxe: elmundo.es

En 1793, Francisco de Goya contraeu unha enfermidade que daría un envorco tanto á súa vida como á súa carreira. Estaba de viaxe en Andalucía cando comezou a sufrir fortes dores de cabeza, alucinacións, vertixes ou dificultades para camiñar, entre outros síntomas que terminaron por provocarlle unha completa xordeira.

Apenas hai datos sobre o mal que afectou ao pintor, polo que se especulou moito sobre as súas causas, que puideron marcar o inicio da súa serie negra e das obras nas que a imaxinación do artista plásmanse de forma máis libre.

Un novo estudo presentado este venres na Conferencia de Clinicopatología Histórica, que se celebra estes día na Escola de Medicamento da Universidade de Maryland (EEUU), apunta que o motivo da perda permanente de audición de Goya podería ser unha enfermidade autoinmune, denominada Síndrome de Susac. Este trastorno, moi pouco frecuente, afecta aos pequenos vasos que regan o cerebro, a retina ou a cóclea. Provoca encelopatía (pode dar signos de trastornos neurológicos ou psiquiátricos, ademais de hemicrania) e déficits visuais e auditivos, o que, a grandes liñas, pode encaixar coa descrición dos padecimientos do pintor.

Para Ronna Hertzano, especialista en audición da Universidade de Maryland e autora da investigación, a causa da xordeira de Goya é "un misterio médico fascinante" cuxo estudo requiriu un auténtico "traballo de detectives", segundo sinalou nunha nota distribuída polo centro educativo.

Os poucos datos que se teñen da enfermidade de Goya fan que "haxa múltiples explicacións plausibles", recoñece a investigadora, que tamén apunta á sífilis como posible causa da xordeira.

A enfermidade de transmisión sexual é unha das razóns médicas que con máis frecuencia sinaláronse como posibles ’culpables’ dos males do pintor (tamén debido aos tratamentos que se utilizaban na época), aínda que, en 2013, un estudo de Gudrun Maurer, conservadora do departamento de Pintura Española do século XVIII e Goya no Museo do Prado, sinalaba que é difícil que o artista alcanzase unha idade avanzada (morreu aos 82 anos) se padecese unha infección por sífilis.

Maurer apuntaba a un posible accidente cerebrovascular no seu estudo, no que narra como o pintor tratou de curarse a xordeira someténdose a unha primitiva electroterapia. Segundo os seus datos, que se basean nunha carta datada en 1794 e que figura no Arquivo Xeral de Palacio, o pintor solicitou "unha máquina eléctrica" a Pierre François Chavaneuro, químico, físico e director da Real Casa da Xeografía e Gabinete de Historia Natural.

Esta curiosa máquina fora inventada polo alemán Otto von Guericke no século XVII e foi o único xerador de electricidade dispoñible ata que Alejandro Volta desenvolveu a pila eléctrica en 1800. Utilizábase de forma experimental contra problemas como a xordeira, aínda que no caso de Goya non forneceu efecto.

Outros estudos tamén sinalaron como posibles causas das lesións de Goya os métodos utilizados na elaboración das súas pinturas (podería producirse, por exemplo, un envelenamento polo uso de chumbo) ou mesmo unha psicose.

Sexa como for, a enfermidade non impediu a Goya crear algunha das súas obras máis reputadas e seguir pintando ata o fin dos seus días.

FONTE: Xornal El Mundo/Ciencia