FACER XUSTIZA A LEMAÎTRE

Edwin Hubble e Georges Lemaître / Imaxe: astropolis.fr

Calquera afeccionado á astronomía coñece a Lei de Hubble: as galaxias afástanse unhas doutras cunha velocidade de recesión que é proporcional á distancia existente entre elas. Hoxe en día sabemos, ademais, que ese afastamento débese á expansión do espazo existente entre elas.

Pero hai menos afeccionados que coñezan a verdadeira contribución do sacerdote católico e físico belga George  Lemaître (1894-1966) neste asunto. Unha contribución que lle levou a predicir en 1927 (é dicir, dous anos antes de que E. Hubble publicase a lei que agora leva o seu nome) cal era o valor da chamada constante de Hubble que relaciona a velocidade de afastamento dunha galaxia coa súa distancia ata nós.

En 1925,  Lemaître conseguiu o seu primeiro resultado de importancia no mundo de  cosmología. Atopou como introducir novas coordenadas para o universo de W. de Sitter que conducen a unha relación lineal entre a distancia que separa dúas partículas do noso universo e a velocidade á que se separan.  Lemaître logrou, de maneira independente a A. Friedmann, resolver as ecuacións da relatividade xeral que desembocaban nun universo non estático, algo que Einstein rexeitou  sólidamente en primeira instancia. Pero, a diferenza de Friedmann, Lemaître si coñeceu os datos experimentais obtidos sobre a velocidade de recesión das galaxias.

A gran contribución de Lemaître foi a de reunir os datos observacionais obtidos en Estados Unidos por Hubble e H. Shapley coas solucións das ecuacións da relatividade xeral de Einstein. Vexamos como sucedeu todo isto.

Lemaître obtivo en 1923 unha bolsa do goberno belga para estudar no estranxeiro. En primeiro estivo en Cambridge, Gran Bretaña, onde estudou o traballo de A.  Eddington. Un ano despois partiu cara a Estados Unidos, onde traballou con  Shapley sobre o problema das  nebulosas no  Harvard  College  Observatory. A continuación,  Lemaître permaneceu xunto a V. Slipher e Hubble no Massachusetts  Institute  of  Technology (MIT). Nese momento, Hubble traballaba sobre a estimación das distancias ás  nebulosas (utilizando as famosas  cefeidas), mentres que Slipher daba conta do desprazamento cara ao vermello case sistemático destas  nebulosas.

En xullo de 1925, Lemaître regresou a Bruxelas, pero xa tiña unha base sólida para unir observacións e teoría. Máis tarde (1926-1927) volveu a Estados Unidos, onde completou a súa formación e obtivo os últimos datos que lle permitiron establecer en 1927 que as galaxias máis afastadas afástanse a unha velocidade maior, estimando incluso o valor da constante que liga ambas as magnitudes. Máis tarde, cando Hubble publicou o seu traballo, o valor adxudicado a esta constante é case igual que o predito por Lemaître dous anos antes, en 1927.

Pero a contribución de  Lemaître é que afirmou, ademais, que esta velocidade de afastamento procedía en último termo da expansión do espazo, algo que  Hubble non aceptou inicialmente. É dicir, Lemaître non soamente achou as solucións dun universo en expansión das ecuacións de Einstein, senón que, ademais, afirmou que esa era a solución idónea, debido a que se correspondía coa realidade.

Así, en 1927, Lemaître escribe: "Utilizando os datos de 42  nebulosas  extragalácticas, obtemos un valor da velocidade radial de 600 km/ s para unha distancia de 0,95 millóns de  pársecs, é dicir, un valor de 625 km/ s para unha distancia dun millón de  pársecs". Evidentemente, isto é o anticipo da lei que Hubble publicará dous anos despois, en 1929.

Obviamente, a lei que agora coñecemos como lei de Hubble debería levar tamén o nome de  Lemaître, pero, desafortunadamente, na tradución ao inglés do seu artigo de 1927, esta parte do cálculo de distancias e velocidades non se traduciu.

Nese ano de 1927 Lemaître entrevistouse con Einstein con motivo do Congreso  Solvay de Física que se celebrou en Bruxelas. Einstein comentoulle que lera un artigo seu do ano anterior sobre a expansión do universo, e fíxolle saber que, desde o punto de vista físico, é dicir, o próximo á realidade, o artigo parecíalle abominable. Cando Lemaître faloulle dos datos experimentais sobre as nebulosas extragalácticas para apoiar o seu artigo, tivo a impresión de que Einstein non estaba ao tanto dos últimos resultados experimentais.

Lemaître enviou os seus escritos a Eddington en 1927, pero este non lles prestou a atención que merecían. Non foi ata 1930 cando o formidable traballo realizado por Lemaître saíu á luz. Ese ano tivo lugar en Londres unha reunión da Royal Astronomical Society, onde Eddington e de Sitter discutiron sobre como interpretar os datos sobre as galaxias obtidos recentemente en Estados Unidos. Lemaître recibiu noticias deste encontro e deuse conta inmediatamente de que estes dous personaxes estaban a discutir sobre un problema que el xa resolveu algúns anos antes. De novo volveu escribir a Eddington falándolle do seu anterior escrito de 1927, e pediulle que lle enviase unha copia do texto a de Sitter. Entón Eddington si prestou a atención merecida e enviou ademais unha copia a Shapley, en Estados Unidos.

Inmediatamente, de Sitter contestou a Lemaître encomiando o seu traballo. E Eddington, na seguinte reunión da Royal Astronomical Society, en maio de 1930, presentou o modelo de universo en expansión de Lemaître, que será finalmente coñecido como modelo de  Eddington-Lemaître. Por fin fíxose xustiza. Desde entón, o universo en expansión é o paradigma aceptado por todos os expertos. O mesmo Einstein viuse obrigado a aceptar que o seu universo estático non existía. Desafortunadamente para el, a natureza decidiuse por un universo en expansión.

FONTE: David Sanchez Gómez/infoastro.com