GRAN ADRIA: O CONTINENTE PERDIDO, ENTERRADO BAIXO EUROPA

Hai 140 millóns de anos, Gran Adria, un antigo continente do tamaño da Antártida, chocou con Europa e rematou debaixo dela / HINSBERGEN ET AL., GONDWANA RESEARCH

Ata o de agora ninguén se deu conta, pero xusto baixo os pés dos habitantes do sur de Europa, o que inclúe á Península Ibérica, dormen os restos dun antigo continente. Un que se afundiu hai moito tempo nas profundidades da Terra e cuxa historia, 250 millóns de anos despois, foi reconstruída paso a paso por un equipo de xeólogos das universidades de Utrecht, Oslo e o Instituto de Xeofísica ETH, en Zúric.

Os únicos restos visibles dese continente perdido, coñecidos como Gran Adria, son as rochas calcarias que se poden atopar nas cadeas montañosas do sur de Europa. Os investigadores, que acaban de publicar o seu traballo na revista Gondwana Research, cren que estas rocas comezaron a súa existencia como sedimentos mariños para máis tarde ser "raspadas" da superficie da codia terrestre e elevadas ás súas posicións actuais grazas ás colisións das placas tectónicas. Por ese motivo, tanto o tamaño orixinal como a forma e a historia desa masa terrestre desaparecida foi moi difícil de reconstruír. No seu artigo, os xeólogos explican que gran parte dela constituíu, durante millóns de anos, o fondo de  antiquísimos mares tropicais pouco profundos.

Para empezar, sinálase no artigo, Gran Adria tivo unha historia "violenta e complicada". De feito, separouse do sur do supercontinente Gondwana, que comprendía o que hoxe é Africa, América do Sur, Australia, a Antártida, o subcontinente Indio e a Península  Arábiga, hai a friorenta de 240 millóns de anos. E a partir dese momento empezou a avanzar cara ao norte.

Os investigadores cren que hai uns 140 millóns de anos Gran Adria era unha masa de terra do tamaño de Groenlandia, cuberta en gran parte por un livián mar tropical, onde os sedimentos acumulábanse lentamente ata converterse en rochas.

Máis tarde, hai entre 100 e 120 millóns de anos, chocou con con que hoxe é Europa, facéndose cachizas e sendo empuxado debaixo do noso continente. Só unha pequena parte das rocas de Gran Adria, arrancadas da codia terrestre durante a colisión, conseguiron permanecer na superficie da Terra para que os xeólogos tivesen a ocasión de descubrilas.

O estudo, ademais, tivo que facer fronte a unha complicación adicional: as rochas de Gran Adria están dispersas ao longo de máis de 30 países, que van desde unha franxa da Península Ibérica ata Irán. E da mesma forma que as rochas, tamén os datos sobre a súa historia dispersáronse e resultaron moi difíciles de recompilar.

Por último, ata hai menos dunha década os xeólogos non dispuxeron do sofisticado software necesario para realizar reconstrucións tan complexas como esta.

Para levar a cabo o seu estudo, o equipo de investigadores pasou dez anos enteiros colleitando información sobre as idades das mostras de rocha de Gran Adria, así como a dirección dos campos magnéticos atrapados nelas. E conseguiron así identificar non só cando, senón onde esas rochas formáronse.

Deste xeito, os investigadores déronse conta de que, ao mesmo tempo que avanzaba cara ao norte, Gran Adria viraba en sentido antihorario, empuxando e raspando ao seu paso outras placas tectónicas. Ao final, chegou a colisión con Europa. E aínda que esta ocorreu a velocidades de non máis de 3 ou 4 cm por ano, o choque esnaquizou por completo a codia de Gran Adria, dun 100 km de espesor, enviando a maior parte dela ás profundidades do manto terrestre e xusto debaixo do sur do continente europeo. Algunhas partes deste continente perdido atópanse, en efecto, a máis de 1.500 km de profundidade.

FONTE: José Manuel Nieves/abc.es/ciencia