A NOSA GALAXIA ESTÁ DEFORMADA

A galaxia Saxitario, no círculo vermello, nunha imaxe do ceo enteiro / ESA

Cando un imaxina a Vía Láctea, vénnos á mente unha galaxia en espiral, coma se fose un muíño. Así é se a vemos desde arriba, pero se lle botamos unha ollada de lado, parécese máis ben a unha tortita deformada. En efecto, o disco galáctico, onde residen a maioría dos seus centos de miles de millóns de estrelas, non é plano senón que está algo curvado cara arriba por unha banda e cara abaixo polo outro.

Durante décadas, os astrónomos preguntáronse que causa esta curiosa distorsión. Como explicación, propuxeron varias teorías, incluída a influencia do campo magnético intergaláctico ou os efectos dun halo de materia escura, esa misteriosa materia invisible tan diferente á que coñecemos que se espera que rodee ás galaxias. Se ese halo tivese unha forma irregular, a súa forza gravitacional podería dobrar o disco galáctico.

Agora, a espectacular misión Gaia da Axencia Espacial Europea (ESA), que estuda máis de mil millóns de estrelas na Vía Láctea, podería ser clave para resolver o misterio. Os astrónomos que estudan os seus datos suxiren que, en realidade, a distorsión podería ser causada pola colisión continua con outra galaxia máis pequena, que envía ondas a través do disco galáctico como unha rocha arroxada á auga.

Gaia confirmou indicios anteriores de que esta deformación non é estática, senón que cambia a súa orientación co tempo, como cando unha tortiña ou unha masa de pizza é lanzada ao aire. Os astrónomos chaman a este fenómeno precesión e podería compararse tamén co cambaleo dunha buxaina mentres o seu eixo vira.

A velocidade desa precesión é moito máis rápida do esperado, o que descarta a acción do campo magnético intergaláctico ou o halo de materia escura. En cambio, suxire que a deformación debe ser causada por algo máis poderoso, como unha colisión con outra galaxia.

"Medimos a velocidade da deformación comparando os datos cos nosos modelos. Segundo a velocidade obtida, a deformación da galaxia completaría unha rotación ao redor do centro da Vía Láctea en 600 a 700 millóns de anos", comenta a autora principal do estudo, publicado en Nature Astronomy. "Iso é moito máis rápido do que esperabamos en base ás predicións doutros modelos". 

A estrutura da nosa galaxia, a Vía Láctea

Con todo, a velocidade da deformación é máis lenta que a velocidade á que as propias estrelas orbitan o centro galáctico. O Sol, por exemplo, completa unha rotación nuns 220 millóns de anos.

Estas ideas, din os autores, foron posibles grazas á capacidade sen precedentes da misión Gaia de mapear a Vía Láctea en 3D, determinando con precisión as posicións de máis de mil millóns de estrelas no ceo e estimando a súa distancia de nós. O telescopio en forma de prato voador tamén mide a velocidade á que as estrelas individuais móvense no ceo, o que permite aos astrónomos ’reproducir’ a película da historia da Vía Láctea cara atrás e cara a adiante no tempo durante millóns de anos. 

Os astrónomos aínda non saben que galaxia podería estar a causar a onda nin cando comezou a colisión. Unha das candidatas é Saxitario, unha galaxia anana que orbita a Vía Láctea, que se cre que irrompeu no noso disco galáctico varias veces no pasado. Os astrónomos estiman que Saxitario será absorbido gradualmente pola Vía Láctea, un proceso que xa está en marcha.

Iso si, os científicos aseguran que esta deformación non ten efectos notables na vida no noso planeta, así que non podemos culpala dos nosos propios desaxustes persoais. "O Sol está a unha distancia de 26.000 anos luz do centro galáctico onde a amplitude da deformación é moi pequena", indican os investigadores. "As nosas medicións dedicáronse principalmente ás partes externas do disco galáctico, a 52.000 anos luz e máis aló".

FONTE: J. de J. /abc.es/ciencia