ESCALEIRA DO DIAÑO: PATRÓN MATEMÁTICO DE SINCRONIZACIÓN DOS GRANDES TERREMOTOS

Simógrafo rexistrando movemento sísmico / Imaxe: wipr.pr

A irrupción de grandes terremotos podería seguir un patrón matemático chamado Escaleira do diaño, no que un grupo de eventos sísimicos están separados por longos aínda que irregulares intervalos de silencio. Polo menos esta é a hipótese que expón o equipo liderado polo sismólogo Yuxuan Chen, da Universidade de Missouri (Columbia), quen acaba de publicar os resultados das súas investigacións en Bulletin of the Seismological Society.

O achado difire do patrón predito polo modelo clásico de terremotos, que suxire que se producirían sismos de forma periódica ou case periódica en función dos ciclos de acumulación e liberación de tensión tectónico. É dicir, que os terremotos sucederían en intervalos de tempo máis ou menos predicibles segundo a actividade da tectónica de placas. Con todo, Chen e os seus colegas afirman todo o contrario: as secuencias periódicas son relativamente raras.

Os investigadores sinalan que os seus resultados poderían ter implicacións para a avaliación do risco sísmico. Por exemplo, descubriron que estas grandes secuencias de terremotos (aquelas con eventos de magnitude 6.0 ou superior) son "máis explosivas" do esperado, o que significa que a agrupación temporal de terremotos conta cunha maior probabilidade de que se repitan eventos similares pouco despois. Pero a brecha irregular entre as repeticións tamén fai que sexa máis difícil predicir un tempo de recorrencia media entre grandes terremotos. É dicir: se os terremotos replican ao longo de días ou meses, cal de todos os eventos sísmicos ocorridos teremos que ter en conta como clave á hora de realizar o patrón?

Os sismólogos elaboraron catálogos sísmicos para poder predicir catástrofes: recompilaron todos os rexistros dispoñibles de sismos por zonas ao longo da historia para poder descubrir un posible patrón de repetición. Con todo, o equipo de Chen sinala que dado que os tempos xeolóxicos son moito máis longos que os humanos, estes catálogos poden incluír eventos demasiado curtos para capturar todo o patrón da escaleira, o que fai "difícil saber se os poucos eventos nun catálogo ocorreron dentro dun grupo de terremotos ou abarcaron tanto grupos como quiescentes intervalos". Isto é: se o grupo de terremotos que corresponde ao mesmo evento terminou ou é outro distinto. "Por esta mesma razón, debemos ser cautelosos ao avaliar un evento ’atrasado’ só porque o tempo medido desde o evento anterior ha pasado algún ’tempo de recorrencia medio’ baseado nun catálogo incompleto", agregaron.

A Escaleira do Diaño, tamén chamada función de Cantor, é un fractal demostrado por sistemas dinámicos non lineais, no que un cambio en calquera parte podería afectar o comportamento de todo o sistema. Na natureza, o patrón pódese atopar por exemplo en secuencias de sedimentación, cambios nas taxas de elevación e erosión da superficie ou reversións no campo magnético da Terra.

Chen tivo un encontro inesperado con este patrón matemático. "Topeime con este tema hai uns anos cando lin sobre o estudo de dous investigadores da UCLA sobre o patrón temporal dun notorio asasino en serie, Andrei Chikatilo, que matou polo menos a 52 persoas de 1979 a 1990 na ex Unión Soviética", explica. "O patrón de tempo dos seus asasinatos era a escaleira do diaño. Os investigadores estaban a tratar de entender como funcionaba a mente do criminal, como as neuronas estimúlanse entre si no cerebro. Intrigoume porquedeime conta de que os terremotos funcionan de maneira similar: que unha falla a ruptura podería estimular a actividade noutras fallas mediante a transferencia de tensión".

Os factores que controlan os eventos sísmicos agrupados son complexos e poderían involucrar a tensión que estimula un terremoto, os cambios nas propiedades de fricción e a transferencia de tensión entre fallas ou segmentos de fallas durante unha ruptura, entre outros factores, afirma Gang Luo, da Universidade de Wuhan. Sinala que os intervalos parecen estar inversamente relacionados coa taxa de deformación tectónica de fondo para unha rexión ou zona.

FONTE: abc.es/ciencia