AS TESOIRAS

Tesoira / Imaxe: utsetonline.com

“É difícil imaxinar a vida diaria sen tesoiras. Abrir paquetes e cartas, recortar receitas, cortar fío e corda, facer pezas, fundas e accesorios para a casa, cortar as cutículas, recortar as uñas, cortar o pelo, cortar flores, zurcir, cortar mostras, facer parches, recortar bonecos de papel, traballos con metal ou de tapizado, son só algunhas das cousas cotiás e familiares que as tesoiras conseguen, e que a súa ausencia convertería en traballos penosos”.

Poderían ser palabras escritas hoxe, pero o certo é que foron publicadas hai 67 anos nun volume editado en 1948 pola casa de tesoiras J. Wiss & Sons Co., de Newark (Nova Jersey, Estados Unidos), para conmemorar o seu primeiro centenario. A pesar da electrónica, a robótica e a era dixital, unhas simples tesoiras continúan sendo algo obrigatorio en calquera fogar ou centro de traballo. Proba diso é que, mentres empresas de todo tipo xorden e desaparecen, as tesoiras sostiveron desde 1848 o negocio da familia Wiss. Máis difícil aínda: a compañía Zhang Xiaoquan, en Hangzhou (China), leva fabricando as súas tesoiras desde 1663, nos tempos da famosa dinastía Ming.

Hoxe existen en todas as formas e tamaños, para zurdos e mesmo para manexar cos pés. Están presentes na mitoloxía e na superstición: Átropos, a Moira, utilizábaas para cortar o fío da vida dos mortais, e nalgunhas culturas crese que regalalas trae mala sorte. Hai quen nunca as deixaría abertas; pero o que talvez moitos ignoran é que, ao cortarse as uñas ou abrir un paquete, están a facer uso dunha das tecnoloxías máis antigas inventadas polo ser humano; tanto que a súa verdadeira orixe, en palabras do químico e historiador da tecnoloxía Aaron N. Shugar, da Universidade Estatal de Nova York en Búfalo (EE.  UU.), “parece estar perdido no veo da historia”.

De feito, infinidade de recensións sobre a orixe das tesoiras están equivocadas: non foron inventadas por Leonardo da Vinci, xa que historicamente aparecen en tempos moi anteriores ao xenio florentino. Pero segundo os expertos, tampouco existen probas de que xurdisen no antigo Exipto cara ao ano 1500 antes de nosa era, como sosteñen moitas webs populares e mesmo a Wikipedia.

Antes de adoptar a súa forma actual, as tesoiras naceron como pequenas cizallas, unha soa peza de bronce en forma de U con ambos os extremos afiados para cortar coa presión da man. Segundo a arqueóloga téxtil Gillian Vogelsang-Eastwood, “as tesoiras non se desenvolveron ata aproximadamente o século I d. C., e non hai probas para suxerir que os antigos exipcios utilizábanas. De forma similar, as cizallas non apareceron en Exipto ata o período Ptolemaico [desde o 305 a. C.], ou posiblemente mesmo o período romano”.

Tesoiras (séculos III-I a. C) atopadas no oppidum de Manching (Alemaña) / Andreas Franzkowiak

Vogelsang-Eastwood apóiase nos estudos do eminente exiptólogo da era victoriana Sir Flinders Petrie, quen en 1918 escribía na revista Scientific American: “O mundo arranxouse sen cizallas durante moitas eras, cortándose a tea cun coitelo de folla redondeada. Cara ao 400 a. C. o xenio mecánico de Italia inventou as cizallas, que en dúas ou tres séculos máis se axustaron aos dedos, e así comezaron as tesoiras”. Con todo, investigacións máis recentes atribúenlles unha orixe anterior; pero non en Exipto, senón en Oriente Próximo. O traballo publicado en 1995 polo arqueólogo francés Jean-Claude Margueron na revista The Biblical Archaeologist incluía as tesoiras entre os obxectos achados na antiga cidade de Emar (hoxe en Siria), datados no século XIV antes de nosa era. Pola súa banda, Shugar apunta que unhas cizallas de ferro aparecían mencionadas por primeira vez nunha tablilla de arxila neobabilónica do século VI a. C.: “Así, parece que as cizallas, dalgunha forma, poden orixinarse no Oriente Próximo, pero os autores non teñen coñecemento de obxectos arqueolóxicos existentes”.

A forma actual, dúas pezas unidas por un parafuso, apareceu en Roma no primeiro século de nosa era, e pouco despois empeza a documentarse a súa presenza en todo o mundo, desde occidente ata China. Segundo o libro de Wiss, unha das primeiras referencias escritas corresponde a San Isidoro de Sevilla, no século VI, que describía as tesoiras de follas cruzadas cun pivote central como instrumentos do barbeiro e o xastre. Durante a Idade Media e en épocas posteriores eran obxectos de artesanía fina que unían á súa utilidade unha factura preciosista: as hastas moldeábanse con formas de animais, de castelos ou mesmo de pernas de muller, as Jambes deas  Princesses que, segundo o libro de Wiss, facían furor na Francia do século XVIII.

Pasaron moitos anos desde que Jacob Wiss, fundador da casa que leva o seu nome, utilizase un can San Bernardo correndo nunha roda para mover a súa maquinaria. Hoxe ao aceiro uníronse a outros materiais como o titanio ou o carburo de tungsteno, e a fabricación de tesoiras automatizouse. Pero hai algo que non cambiou: as tesoiras seguen manexándose hoxe exactamente igual que hai case 2.000 anos. Cando as utilizamos, estamos a practicar un xesto que a humanidade leva repetindo case desde que existe a historia.

FONTE: Javier Yanes/bbvaopenmind.com