ANTES DOS DINOSAUROS, OS RAUISUQUIOS: RÉPTILES XIGANTES

Estas impresións atopadas en Bolivia foron producidas por enormes réptiles de lonxe  emparentados cos actuais crocodilos, os rauisuquios / Lucio Mansilla

Non son dez. Nin cincuenta. Son, máis ben, centenares de pegadas fosilizadas. “É imposible avaliar a súa cantidade”, asegura Sebastián Apesteguía.

Hai máis de dez anos, este paleontólogo arxentino chegou ao megaxacemento de Tunasniyoj e Ruditayoj, acompañado polo seu colega Pablo Galiña. Alí, no medio do silencio e a calor atafegante do sur de Bolivia, os investigadores atopáronse cun verdadeiro tesouro ao nivel dos seus pés: un campo minado por pegadas fósiles magníficamente conservadas de animais do pasado.

Bolivia é un dos países con maior variedade e cantidade de pegadas deste tipo no mundo con sitios como Cal Orcko, declarado Monumento Natural Paleontolóxico nacional en 1998. “Todas as outras pegadas atopadas no país corresponden ao Cretácico Superior”, conta Apesteguía, investigador da Fundación Azara/Universidade  Maimónides. “Teñen ‘só’ 70 millóns de anos”.

Por iso, no seu momento os científicos consideraron nun estudo de 2011 que estes rastros feitos por animais cuadrúpedos foran deixados polos últimos dinosauros. Só co tempo daríanse conta canto equivocados estaban.

 

Os rauisuquios foron os reis do planeta antes que os dinosauros. Dominaron hai entre 280 e 200 millóns de anos / Jorge González.

En 2018, Apesteguía regresou cun equipo máis nutrido de investigadores á zona (un val preto do pobo de Icla, a 100 km ao sueste de Sucre) para volver analizar aqueles planchóns de areisca cubertos de pisadas.

Os estudos xeolóxicos e paleoambientais realizados no lugar cambiaron o que pensaban: revelaron que as pegadas eran en realidade moito máis antigas. “Pertencen a mediados do período Triásico, é dicir, hai 235 millóns de anos. Os seus produtores non serían dinosauros senón os depredadores que lles precederon”, sinala Apesteguía nun artigo publicado na revista Historical Biology. “As pegadas foron deixadas por enormes animais de lonxe emparentados cos actuais crocodilos: os rauisuquios”.

Hai máis de 230 millóns de anos, cando os actuais continentes estaban apiñados nun  supercontinente único chamado Pangea (nomeado así polo xeofísico alemán Alfred Wegener en 1915), os dinosauros eran pequenos e fuxidíos e recentemente asomábanse ao mundo.

Por entón, os reis eran outros: os rauisuquios, enormes réptiles parentes terrestres dos crocodilos, de entre 3 e 10 metros de longo. “Dominaron o planeta durante 80 millóns de anos”, di Apesteguía, investigador do Conicet. “Entre hai 280 e 200 millóns de anos”.

Restos fósiles dos rauisuquios foron atopados en varias partes do mundo, pero especialmente en Sudamérica. Por exemplo, en Ischigualasto (ou o “Val da Lúa”) na provincia arxentina de San Xoán. Alí habitaron animais colosais como o Saurosuchus galilei ou o Fasolasuchus.

No mundo no que viviron estas criaturas predominaban os desertos. Aínda non existían as flores, pero había fentos con semente, que estaban estendidos por todos os continentes. Ao ser réptiles, os rauisuquios podían vivir nestes ambientes moi áridos e de escaseza de auga.

Con moito menos márketing que o T. rex, estes animais de cranios enormes cheos de dentes curvos e dentados eran tan ou máis aterradores: alimentábanse dos primeiros dinosauros herbívoros, así como dos parentes afastados dos mamíferos, os cinodontes.

Ata que un día desapareceron. “As causas da extinción destes animais non son ben coñecidas. Non foi unha das máis grandes extincións pero si o suficientemente importante para varrer cos principais depredadores no Xurásico”.

Isto achandou o camiño para que os dinosauros convertésense nos grandes animais terrestres dominantes. Ademais dos seus ósos, garras e dentes, os rauisuquios deixaron atrás incontables pegadas, rastros da súa antiga presenza, como estas impresións no departamento boliviano de Chuquisaca. “As pegadas fosilizadas destes vertebrados permítennos ‘ver’ animais extintos en movemento, proporcionando información valiosa sobre distintos aspectos do comportamento e da ecoloxía”, indica o icnólogo Paolo Citton, do Instituto de Investigación en  Paleobioloxía e Xeoloxía, da Universidade Nacional de Río Negro de Arxentina. “Sorprendeume a cantidade de pegadas preservadas nestes sitios deixadas por individuos distintos”.

Se xa a paleontoloxía é bastante  detectivesca, os icnólogos son os Sherlock Holmes desta ciencia. Seguen rastros e reconstrúen como eran, como se movían e interactuaban animais prehistóricos sen escavar un óso. Estes especialistas traballan con todo tipo de vestixios ou trazas, é dicir, calquera indicio da actividade biolóxica dun ser vivente: de pegadas a excrementos fósiles (ou coprolitos).

Así vistas, as pegadas fosilizadas funcionan como fotografías no tempo: contan sobre unha gran variedade de comportamentos de animais do pasado nun momento particular. Informan sobre a presenza de antigas criaturas nun lugar determinado e o que estaban a facer na contorna en que habitaban.

A nova datación converte a estes restos nas pegadas de animais terrestres máis antigas de Bolivia. No xacemento ven centenares de pegadas illadas, pero nalgúns casos obsérvanse outras de animais camiñando xuntos. Con técnicas dixitais, os icnólogos do grupo realizaron modelos tridimensionais das impresións e de toda a superficie.

Noutras zonas, as impresións de cinco dedos acumúlanse: podería tratarse de rastros de agrupamentos de animais nun oasis.

A variedade dos rastros levou aos científicos para pensar que serían deixados non só por rauisuquios senón tamén por outros animais contemporáneos: réptiles herbívoros acoirazados chamados aetosaurios. “Estas especies adoitábanse mover máis en grupo que os depredadores, usualmente máis solitarios”, conta  Apesteguía. “En ambos os casos, trátase de varias especies de animais que varían entre os tres e sete metros de lonxitude”.

Os investigadores pensan que o terreo polo que camiñaron estes animais nas areas do que hai máis de 230 millóns de anos era o Deserto Central de Pangea estaba húmido. Nalgún momento, secouse levemente e decantou sedimento moi fino que fixou as pegadas. A erosión fixo o seu traballo durante millóns de anos e axudou a conservalas intactas ata os nosos días.

“Aínda temos varios interrogantes”, advirten os paleontólogos. “Movíanse en manda? Facían migracións? Ían e viñan polos mesmos sitios, quizais ano tras ano? Son preguntas moi interesantes que guiarán futuros traballos por anos”.

FONTE: Federico Kukso/elpais.com/ciencia