O MAPA MÁIS DETALLADO DA VÍA LÁCTEA

O mapa mostra o movemento das estrelas na Vía Láctea nos próximos 1,6 millóns de anos / ESA/Gaia/DPAC; CC BY-SA 3.0 IGO. Acknowledgement: A. Brown, S. Jordan, T. Roegiers, X. Luri, E. Masana, T. Prusti and A. Moitinho.

Un equipo internacional de astrónomos acaba de facer público o mapa máis detallado da Vía Láctea. Trátase dun impresionante catálogo de máis de 1.800 millóns de estrelas da nosa galaxia elaborado cos últimos datos de Gaia, satélite da Axencia Espacial Europea (ESA). O atlas, o terceiro do observatorio espacial, indica as posicións, distancias e movementos dos astros. Vén acompañado de varios estudos de verificación. Un mediu a aceleración do sistema solar e outro, con  participacion da Universidade de Barcelona, comprobou o que parecen ser os efectos do choque dunha galaxia veciña coa nosa no pasado.

Lanzado en 2013, Gaia opera nunha órbita ao redor do chamado punto Lagrange 2 (L2), situado a 1,5 millóns de quilómetros detrás da Terra na dirección oposta ao Sol. Alí, a nave espacial permanece nunha posición estable, o que lle permite ter unhas vistas do ceo practicamente sen obstáculos.

O satélite escanea continuamente o ceo, medindo o cambio aparente nas posicións das estrelas ao longo do tempo, resultante do movemento da Terra ao redor do Sol. Isto permite calcular as distancias estelares sen as perturbacións que pode provocar a atmosfera terrestre. 

Se o primeiro mapa de Gaia, lanzado en xullo de 2015, incluía as posicións de 1.000 millóns de estrelas e o segundo, publicado en abril de 2018, subía a 1.700 millóns, o novo (EDR3), dispoñible xa para calquera persoa que queira consultalo, complétase con cen millóns máis. Non só hai máis fontes, tamén mellorou a precisión xeral e a das medicións.

Xunto ao novo mapa déronse a coñecer catro artigos de verificación, concibidos para destacar as melloras e a calidade dos datos recentemente publicados. Un deles confirmou unha suave aceleración da velocidade do sistema solar na súa órbita (0,23 nm/s cada segundo), o que desvía a súa traxectoria cada segundo o diámetro dun átomo. Nun ano, equivalería a un 115 km. A aceleración medida por Gaia concorda coas expectativas teóricas e ofrece a primeira medida da curvatura da órbita do sistema solar ao redor da galaxia na historia da astronomía óptica.

Nun segundo estudo, os astrónomos recrearon un capítulo da historia da nosa galaxia, ao medir as velocidades duns 4 millóns de estrelas no que se coñece como o  anticentro galáctico, a dirección no espazo directamente oposta ao centro galáctico, visto desde a Terra.

Gaia tamén permitiu obter un novo censo de estrelas da nosa veciñanza solar. O Catálogo de Estrelas Próximas contén 331.312 obxectos, que se estima que constitúen o 92 % das estrelas nun radio de 100 parsecs (326 anos luz) do Sol. Os investigadores utilizan estes datos para predicir como cambiará o fondo das estrelas nos próximos 1,6 millóns de anos.

Ademais, o satélite fixouse nas dúas galaxias compañeiras máis grandes da Vía Láctea, a Gran Nube de Magallanes e a Pequena Nube de Magallanes, o que permitirá aos investigadores ver as súas diferentes poboacións estelares.

Gaia continuará recompilando datos ata polo menos 2022, cunha posible extensión da misión ata 2025. Espérase que as publicacións finais de datos indiquen posicións estelares 1,9 veces máis precisas que as publicadas ata o de agora, e movementos máis de 7 veces máis precisos, nun catálogo de máis de 2.000 millóns de obxectos.

FONTE: Judith de Jorge/abc.es/ciencia