OFIUCO, O SIGNO 13 DO ZODÍACO

Achégase o final do outono, a época dos nados baixo o signo de Ofiuco. Se acudimos ás verdadeiras raíces astronómicas dos signos do zodíaco, veremos que son 13, e non 12, como nos indica o horóscopo. Reivindicar á esquecida Ofiuco convídanos a descubrir o noso verdadeiro signo e a contemplar as espectaculares constelacións zodiacais que dominan as noites desta época do ano.

Hai un catastro que divide o ceo en parcelas, que axudan aos astrónomos para identificar a posición das estrelas, planetas e obxectos na bóveda celeste. A estas leiras chamámoslles constelacións e son agrupacións de estrelas que se corresponden coa mitoloxía celeste herdada da antiga Grecia. Algunhas son máis famosas que outras. Poucas veces óese nomear as constelacións de Camelopardalis, Sagitta ou Boyero; con todo, outras como Saxitario, Tauro ou Capricornio son moito máis coñecidas.

Estas últimas son as constelacións do zodíaco, do grego zoodiakos, que significa “roda dos animais”, aínda que neste grupo coáronse unha báscula, unha virxe, uns xemelgos e un  aguador (Libra, Virgo, Gemini e Acuario). Está claro que non é unha relación animal a que as fai especiais, estas constelacións están nunha zona moi particular do ceo, a liña por onde avanza o Sol durante o ano.

Diagrama que mostra por que o Sol “está” na constelación de Ofiuco a principios de decembro / Borja Tosar

Detrás do Sol hai estrelas, aínda que non as podamos ver debido á dispersión da luz na atmosfera da Terra. Pero se as puidésemos ver, diriamos que en calquera momento do ano o Sol “está” nalgunha das constelacións zodiacais, xa que no seu percorrido anual o astro sempre aparenta ocupar unha destas parcelas. E cando dicimos que alguén é Tauro ou Saxitario, o que indicamos é a constelación na que estaba en Sol no momento do seu nacemento: o signo zodiacal non é máis que unha referencia astronómica á posición do Sol no ceo con respecto ás estrelas de fondo.

Con todo, estes signos non están ben calibrados. Se utilizamos un planisferio celeste, veremos que entre o 30 de novembro e o 18 de decembro o Sol ocupa unha desas constelacións pouco famosas: Ofiuco, o Serpentario ou encantador de serpes. Os nados entre estas datas son, por necesidade, de signo zodiacal Ofiuco.

Se seguimos observando a relación entre a posición do Sol e o fondo de estrelas, veremos que pouco coincide co calendario de signos ao que estamos habituados segundo os horóscopos:

TÁBOA: Signos zodiacais reais, segundo as fronteiras entre constelacións que estableceu a Unión Astronómica Internacional (IAU) en 1930 

Signo	Inicio	Fin
Capricornio	19 de xaneiro	15 de febreiro
Acuario	16 de febreiro	11 de marzo
Pisces	12 de marzo	18 de abril
Aries	19 de abril	13 de maio
Tauro	14 de maio	19 de xuño
Xémini	20 de xuño	20 de xullo
Cáncer	21 de xullo	9 de agosto
León	10 de agosto	15 de setembro
Virgo	16 de setembro	30 de outubro
Libra	31 de outubro	22 de novembro
Escorpión	23 de novembro	29 de novembro
Ofiuco	30 de novembro	17 de dwcembro
Saxitario	18 de decembro	18 de xaneiro

Por que non aparece Ofiuco como constelación zodiacal no horóscopo? Por que non coinciden as datas? Non o fan porque hai 2.500 anos, cando se orixinou o horóscopo na antiga Babilonia, o Sol pasaba en datas diferentes por cada unha das constelacións zodiacais, aproximadamente catro semanas antes.

Os nosos astrónomos rexistran que agora, cada ano, o sol entra en Aries o 19 de abril, como un reloxo. Pero debido ao movemento de  precesión terrestre, o Sol é como un reloxo que atrasa aproximadamente un cuarto de hora cada ano. Ao cabo de moitos séculos ese atraso foise acumulando e agora o Sol entra en Aries case un mes despois do que rexistraban os babilónicos, e do que marcan os horóscopos.

Podería entón dicirse que a cada persoa correspóndelle realmente o signo inmediatamente anterior ao que marca o seu horóscopo. Pero tampouco é certo. O Sol só transita unha semana en Escorpión, mentres que en Virgo pasa mes e medio: estes tempos de paso son iguais agora que hai 2.500 anos, e difiren moito da división dun mes por cada signo do horóscopo que estableceron de maneira arbitraria os astrólogos babilónicos, que decidiron prescindir de Ofiuco e quedar cun número máis redondo de 12 signos, como no calendario de 12 meses.

Ophiuchus sostendo a serpe, como se mostra no espello de Urania, un conxunto de tarxetas de constelacións publicadas en Londres en 1825 / Biblioteca do Congreso dos Estados Unidos

Seguir ese calendario permitiu aos astrólogos babilónicos predicir cando chegaba o verán ou a época da colleita. O poder que iso lles deu acabou derivando en que se aventurasen a predicir acontecementos como o resultado dunha batalla ou a personalidade dun individuo, baseándose no seu signo do zodíaco.

A base da astroloxía non se corresponde con observacións do mundo real, é unha invención que non encaixou co movemento dos astros nin sequera na súa orixe. Non ten máis utilidade que a dun calendario alternativo, cuns meses que se corresponden con figuras mitolóxicas. Pero o zodíaco pódenos servir como unha guía para observar as figuras das súas constelacións (que sempre ven no ceo sobre o horizonte sur, no hemisferio norte e sobre o horizonte norte, no hemisferio sur) e lembrar as súas correspondentes lendas.

Zona de Saxitario, pódense ver as nebulosas da Lagoa e Trífida / Óscar Blanco

Durante este final de outono e principio de inverno non podemos recomendar observar Ofiuco (coñecido na mitoloxía como o “cazador de serpes” e representado como un heroe loitando cun réptil) porque xusto cando nacen os “ofiucos” é cando o Sol pasa por diante da súa constelación: ao ser de día, non poden verse as súas estrelas. Pero si podemos observar outras impresionantes constelacións:

- Saxitario é unha das constelacións máis ricas en obxectos astronómicos, un paseo con prismáticos na zona desvela nebulosas como a Trífida ou A Lagoa e gran cantidade de cúmulos de estrelas.

- Tauro destaca grazas á súa estrela máis brillante, Aldebarán, unha xigante facilmente identificable a primeira ollada pola súa cor vermella, representando un dos ollos do animal. Sobre o lombo, tamén sen axuda óptica, pódese ver un grupo de estrelas: as Pléiades.

Primeiro plano (virado) das nebulosas da Lagoa e Trífida / Óscar Blanco

- Cara ao leste de Tauro pódese ver a constelación de Xémini, na que se identifican dúas estrelas de primeira magnitude, Castor e Polux, como as cabezas dos dous xemelgos que representan.

- Un pouco máis ao leste de Xémini, pódese ver León, unha das constelacións coa forma máis reconocible de todo o catálogo. Entre as súas estrelas destaca Regulus, unha das máis brillantes de todo o firmamento.

Durante estes días parecerán saír da constelación de León estrelas fugaces, xa que se produce a choiva de Leónidas. Famosas pola súa espectacularidade, é fácil estas noites ver estrelas fugaces moi brillantes, pero en moita menor cantidade que noutras choivas como as Perseidas de agosto ou as Xemínidas de decembro.

As constelacións zodiacais non nos servirán para adiviñar o futuro, pero son a escusa perfecta para afastarse das luces das cidades ou núcleos de poboación e gozar dunha boa noite de observación.

FONTE: Borja Tosar/bbvaopenmind.com