O PRIMEIRO VIRUS DESCUBERTO DA HISTORIA

O virus da planta do tabaco / Wikipedia

Na súa orixe o vocábulo virus significaba calquera substancia velenosa, dentro das cales se incluíron durante moito tempo, por exemplo, o veleno das serpes.

Os virus son «estruturas» biolóxicas verdadeiramente fascinantes que se atopan na fronteira do inanimado e o vivo. Os seus tamaños son entre 100 e 1.000 veces máis pequenos que os dunha célula.

O virus das vexigas, un dos patóxenos que causaron unha maior letalidade ao longo da historia, é un dos máis grandes, cun diámetro de 200  nanómetros. No polo oposto está, por exemplo, os poliovirus (causantes da poliomelite) con tan só 20 nm de diámetro.

Estas dimensións atrasaron a súa observación directa. Non foi ata a década dos trinta do século pasado, tras a invención do microscopio electrónico, cando puidemos contemplar aos virus por vez primeira, a pesar de que intuïamos a súa existencia desde moito tempo atrás.

En 1796 o médico británico Edward Jenner (1749-1823) desenvolveu a primeira vacina da historia, fíxoo fronte ás vexigas, e en 1885 o científico francés Louis Pasteur (1822-1895) fixo o propio fronte á rabia. En ambos os casos tratábanse de enfermidades virais e os dous científicos faleceron sen chegar a identificar o microorganismo contra o cal desenvolveran un tratamento efectivo.

Charles Chamberland (1851-1908), un colaborador de Pasteur, achegou a peza crave que terminaría co descubrimento dos virus. Desenvolveu un filtro, que foi bautizado co seu apelido, confeccionado con poros dun tamaño inferior ao das bacterias, de forma que impedise o paso das mesmas. Co seu filtro, fabricado en porcelana, pretendía obter auga libre de bacterias, que puidese ser utilizada por Pasteur nos seus experimentos.

En 1892 o microbiólogo e botánico Dmitri Ivanovsky (1864-1920) estudou unha enfermidade que afectaba á planta do tabaco, unha infección que se estendía con enorme rapidez e que ocasionaba perdas económicas millonarias.

A enfermidade fora identificada facía algún tempo nos Países Baixos e coñecíalla como “mosaico do tabaco”, debido ás manchas características que aparecían nas súas follas.

Ivanovsky moeu as follas dunha planta infectada, pasou o fluído obtido polo filtro de  Chamberland e a continuación puxo en contacto o líquido conseguido con outra planta. O científico observou asombrado que a segunda planta adquiría a infección, noutras palabras, o axente infeccioso responsable da enfermidade do mosaico do tabaco era máis pequeno que unha bacteria.

Seis anos despois un microbiólogo holandés, Martinus W. Beijererinck (1851-1931), reproduciu no seu laboratorio de Delft o experimento de Ivanovsky chegando á mesma conclusión. Pero o neerlandés demostrou, ademais, que a infección podía transferirse a outras plantas, descubrindo, así, que o patóxeno autoreplicábase.

Beijerinck bautizou ao «axente filtrable» como «contagium vivum fluidum» (xerme vivente soluble), en contraposición ás bacterias, que eran «contagium fixum».

Desta forma, confirmouse, de forma experimental, a existencia do primeiro virus da historia, o responsable da enfermidade do mosaico do tabaco. A carreira da viroloxía non fixera máis nada que empezar.

En 1898 dous científicos, Friedrich Loeffler e Paul Frosch, demostraron que o axente causante da febre aftosa no gando era tamén un virus e o descubrimento do primeiro virus humano demorouse apenas tres anos. En 1901 Walter Reed achou o virus da febre amarela.

A pesar dos importantes avances realizados por Ivanovsky e Bijerinck tempo despois descartaríase a natureza líquida dos virus e, o máis importante, poñeríase en dúbida que estivesen vivos. Pero, como diría Rudyard Kipling, iso xa é outra historia.

FONTE: Pedro Gargantilla/abc.es/ciencia