DESCOBREN NOS PIRINEOS UN DINOSAURO TAN GRANDE COMA UN AUTOBUS ARTICULADO

Recreación do aspecto en vida do Abditosaurus kuehnei / Oscar Sanisidro/Museu da Conca Dellà

Un equipo de investigadores dirixido polo Instituto Catalán de Paleontoloxía Miquel Crusafont descubriu en Pajares de Yuso, nos Pireneos leridanos, os restos moi ben conservados dunha nova especie de dinosauro herbívoro xigantesco. Bautizado como Abditosaurus kuehnei, trátase dun tiranosaurio de case 18 metros de lonxitude -tan longo como un autobús urbano articulado- e 14 toneladas de peso que viviu hai 70,5 millóns de anos. Nese tempo era o animal máis impresionante do dominio iberoarmoricano, a antiga rexión que actualmente agrupa Iberia e o sur de Francia.

Precisamente, foron as extraordinarias dimensións do dinosauro uno dos aspectos que máis chamaron a atención dos investigadores. "Os titanosaurios que atopamos no Cretáceo superior de Europa adoitan ser máis pequenos. Podes coller os seus vértebras coa man", explica Bernat Vila, autor principal do estudo, publicado en Nature Ecology & Evolution. Que estes titanosaurios europeos medisen entre 6 e 10 metros, unha presenza non tan impactante, débese ao efecto da insularidade na fauna da rexión.

Durante o Cretácico superior (hai entre 83 e 66 millóns de anos), Europa era un extenso arquipélago formando por decenas de illas. Unha delas estaba constituída polo que hoxe son a Península Ibérica e o sur de Francia. As faunas que evolucionaban alí tendían a ser formas pequenas ou mesmo ananas debido á limitación de alimento que implica vivir nunha illa, un fenómeno recorrente na historia da vida na Terra e do que hai moitos exemplos no rexistro fósil.

"Con todo -prosegue o científico-, as vértebras dorsais de Abditosaurus miden 940 cm de ancho, e o fémur podía alcanzar o metro trinta". As análises filoxenéticos (é dicir, de parentesco) da nova especie indican que o xigante viña do sur, do antigo bloque continental de Gondwana, onde os titanosaurios eran moito máis grandes. "A hipótese que manexamos é que, hai uns 70,6 millóns de anos, produciuse unha baixada do nivel de mar e as zonas pouco profundas quedaron expostas, de forma que estes dinosauros máis grandes puideron cruzar ata aquí desde o norte do que hoxe é África", explica Vila. Hai outras evidencias que apoian a hipótese da migración, como o achado no mesmo xacemento de cascas de ovo de especies de titanosaurios que se sabe habitaban en Gondwana. Se chegaron en busca de alimento por mor dun cambio climático ou simplemente expandíronse polo mero feito de non ter barreiras xeográficas é algo que aínda non está claro.

Imaxes de distintos restos fósiles de Abditosaurus kuehnei no xacemento de Orcau-1 (a), do proceso de escavación (b e c) e do pescozo xa preparado (d)

A historia da investigación que conduciu á descrición da nova especie remóntase ao ano 1954, cando o paleontólogo alemán Walter Kühne escavou os seus primeiros restos e enviounos ao Instituto Lucas Mallada, en Madrid. O xacemento caeu no esquecemento ata 1986 onde se extraeron algúns restos máis, pero unha gran tormenta fixo cancelar a escavación. O lugar volveu abandonarse ata que en 2012, persoal investigador do ICP, o Museo da Conca Dellà e a Universidade de Zaragoza renovou as escavacións de forma sistemática. ‘Abditosaurus’ significa ‘o réptil esquecido’ e ‘kuehnei’ é unha homenaxe ao seu descubridor.

Os restos recuperados consisten en diversas vértebras e costelas do tronco e ósos das extremidades e as cinturas pélvicas e escapulares, pero destaca especialmente un fragmento semiarticulado do pescozo formado por 12 vértebras cervicais fusionadas entre si. Só preparar o pescozo e estudalo levou aos investigadores varios anos de traballo. Aínda que descoñecen a causa exacta da morte do animal, creen que puido morrer de vello. Non hai evidencias de depredación nos ósos, polo que parece que o corpo quedou sepultado rapidamente.

Silueta do novo titanosaurio que mostra en distintas cores os restos recuperados en distintas campañas de escavación. Os de rosa claro escaváronse no século pasado e perdéronse - Bernardo González Riga

Os titanosaurios dominaron os ecosistemas terrestres durante o Cretácico. O seu cranio era pequeno e acabado en punta, cuns dentes pequenos en forma de cravo que lles servían para arrincar a vexetación. Alimentábanse de plantas con flores e ximnospermas (a familia á que pertencen os piñeiros e as araucarias). Co seu longo pescozo podía alcanzar as ramas máis altas das árbores. Tiñan un corpo robusto, cunhas patas dianteiras máis curtas que as traseiras e un pescozo e unha cola relativamente longos. Algunhas especies ―entre elas moitas das que atopamos fosilizadas nos actuais Pireneos, entón unha gran conca― tiñan o tronco recuberto dunhas placas óseas chamadas osteodermos. Crese que estas estruturas podían servir como escudo protector ou como reserva de calcio. Abditosaurus compartía ambiente con hadrosaurios (o famosos pico de pato) e anquilosaurios. Entre os predadores que podían ameazalo, había abelisáuridos e velociraptores, aínda que, polo seu tamaño, non debía de ser unha presa fácil.

Os Pireneos cataláns son excepcionais en canto ao rexistro fósil de dinosauros. Inclúen as últimas especies que viviron en Europa antes da súa desaparición fai 66 millóns de anos a causa do impacto dun gran meteorito contra o que hoxe é México. É probable que Abditosaurus tamén fose vítima da gran extinción

FONTE: Judith de Jorge/abc.es/ciencia