ZONA BALEIRA DETRÁS DA VÍA LÁCTEA

Na imaxe do Hubble, o bulbo central de Andrómeda, a galaxia veciña similar á nosa Vía Láctea e cuxa densidade impide ver o que hai alén / STSCI

Xusto detrás da nosa galaxia existe unha ampla zona de espazo que non podemos observar debido a que a propia Vía Láctea impídenolo. Os astrónomos coñécena como ’zona de evitamento’ ou, máis sinxelamente, como ’zona baleira’. Trátase dunha auténtica ’rexión pantasma’, un punto escuro no noso mapa do Universo. E un punto grande, que abarca entre o 10% e o 20% de todo o ceo nocturno.

Esa vasta rexión queda fóra do alcance da maior parte dos telescopios porque o bulbo central da Vía Láctea bloquea a visión. Sería como querer ver o que hai alén do edificio que temos xusto enfronte. Por iso, ata o momento os científicos solicitaron pouca ou ningunha información acerca desta misteriosa rexión do Universo, e non existe un mapa detallado que nos mostre o que pode haber alí. Pero un equipo internacional de investigadores conseguiu agora ’botar unha ollada’ á zona baleira, e o que atopou nela deixoulles coa boca aberta: unha xigantesca estrutura formada por decenas de galaxias individuais. O estudo, que se publicará proximamente en Astronomy and Astrophysics, pode consultarse xa no servidor de prepublicaciones ArXiv.

O centro da nosa galaxia é enormemente denso. Alí, de feito, concéntrase o maior número de estrelas, rodeadas por enormes nubes de po e gas, tan densas que non permiten o paso da luz dos obxectos que hai detrás. Pero os astrónomos teñen á súa disposición instrumentos que empezan a ’ver’ a través desa muralla: os telescopios de infravermellos. A radiación infravermella non é visible polo ollo humano, pero é o suficientemente poderosa como para que o seu brillo atravese as espesas nubes do centro galáctico.

Desde hai anos, numerosos astrónomos trataron de estudar por ese medio a zona baleira, e aínda que atoparon alí un bo número de galaxias individuais, non conseguiran relacionalas entre si e observar estruturas a gran escala. Pero agora, un equipo de investigadores dirixido por Daniela Galdeano, da Universidade Nacional de San Xoan, en Arxentina, combinou os datos das máis importantes campañas de observación en infravermellos e revelou a máis enorme das estruturas vistas ata o de agora na zona baleira.

A 3.000 millóns de anos luz da Terra, a misteriosa estrutura parece ser un gran cúmulo de galaxias unidas por un centro común de gravidade. Os investigadores contaron ata 58 galaxias diferentes, todas agrupadas nunha pequena porción da zona baleira. Sabemos que os cúmulos de galaxias atópanse entre os maiores obxectos do Universo, pero debido á gran distancia e ás múltiples obstrucións e dificultades para a observación, foi imposible determinar como de grande e masivo é o cúmulo recentemente descuberto. 

Con todo, o só feito de detectalo indica que empezamos a ter a tecnoloxía necesaria para estudar esta zona pantasma e ata o de agora inaccesible. Proximamente, novas observacións en infravermellos, entre elas as do Telescopio Espacial James Webb, axudarán sen dúbida aos científicos para descubrir os segredos que se ocultan alén da nosa galaxia.

FONTE: Jose Manuel Nieves/abc.es/ciencia