SORPRESA! A PEQUENA NUBE DE MAGALLANES NON É UNHA GALAXIA, SENÓN DÚAS

A Pequena Nube de Magallanes nunha imaxe obtida en 2015 combinando datos do observatorio espacial Herschel, da Axencia Espacial Europea, e o telescopio espacial Spitzer, da NASA  / ESA/NASA

A Pequena Nube de Magallanes nunha imaxe obtida en 2015 combinando datos do observatorio espacial Herschel, da Axencia Espacial Europea, e o telescopio espacial Spitzer, da NASA ESA/NASA

O primeiro que deixou constancia escrita da súa existencia foi o italiano Antonio Pigafetta, nobre de berce, xeógrafo, aventureiro e membro da expedición de Magallanes que deu a volta ao mundo entre 1519 e 1522. Nos seus escritos, Pigafetta refírese a unha ’nube de néboa’ nos ceos nocturnos do hemisferio sur. Hoxe coñecemos esa rexión como ’Nubes de Magallanes’ e sabemos que se trata de dúas pequenas galaxias satélites da nosa Vía Láctea. Pero é realmente así?

Un estudo capitaneado pola astrónoma Claire Murray, do Space Telescope Science Institute en Maryland, en efecto, parece indicar que levamos máis de 500 anos equivocados. E que, en realidade, a nube descrita por Pigafetta non corresponde a dúas, senón a tres galaxias. Toda unha sorpresa para uns obxectos que se atopan entre os máis observados, estudados e analizados de todo o firmamento.

Nun estudo que se publicará proximamente en The Astrophysical Journal pero que xa pode consultarse no servidor arXiv, Murray e os seus colegas explican que a Pequena Nube de Magallanes, a só 199.000 anos luz da Terra, non é unha galaxia, senón dous diferentes, e que parece unha soa porque vémolas unha detrás da outra.

Para chegar a esta conclusión, Murray e o seu equipo rastrexaron os movementos das nubes de gas e as estrelas máis novas ao redor da Pequena Nube de Magallanes. E descubriron que a pequena galaxia, que ten preto de 18.900 anos luz de diámetro (cinco veces menos que a Vía Láctea) contén, en realidade, dous conxuntos estelares, diferentes e separados por varios miles de anos luz.

Tanto a Pequena como a Gran Nube de Magallanes son galaxias ananas cuxo destino último é ser ’devoradas’ pola Vía Láctea, que as atrae coa súa inmensa gravidade. A Gran Nube de Magallanes ten forma de disco, como unha Vía Láctea en miniatura, e unha masa equivalente á de 21.000 millóns de soles. Pero a Pequena Nube de Magallanes, dous terzos menos masiva, ten forma irregular e, a pesar de que desde hai tempo sospeitábase que consta de múltiples compoñentes, a súa visión está escurecida por densas nubes de po e gas, o que fai difícil distinguir os seus detalles con claridade.

En anteriores estudos, Murray xa determinara que a Pequena Nube de Magallanes, chea de gas e zarandeada pola gravidade combinada da Vía Láctea e a Gran Nube de Magallanes, é «un desastre de galaxia». Pero nesta nova investigación, levada a cabo coas 36 antenas do radiotelescopio australiano Square Kilometer Array Pathfinder, a astrónoma e os seus colegas amplificaron as ondas de radio emitidas polo hidróxeno da galaxia anana e utilizaron despois os datos da misión europea Gaia, que rexistra datos de máis de mil millóns de estrelas, para rastrexar a velocidade e a dirección de miles de estrelas novas da Pequena Nube de Magallanes, todas elas nadas fai menos de dez millóns de anos.

Supoñendo que esas estrelas novas están a moverse xunto ás grandes nubes de gas onde se formaron, os investigadores foron capaces de detectar dous ’parches’ distintos de gas e po xerando estrelas. As dúas nubes teñen diferentes abundancias de ’metais’, é dicir, elementos máis pesados que o hidróxeno ou o helio, e unha delas parece estar máis distante da Terra que a outra, aínda que a súa separación exacta aínda non está clara.

O que non se sabe aínda é se os dous obxectos son independentes o un do outro pero ambos foron atraídos pola gravidade ou se, pola contra, trátase dun único obxecto ’partido en dous’ polas forzas gravitatorias. En favor da primeira opción está o feito de que as dúas nubes parecen ter masas similares. Se fosen dous partes dunha nube maior, razoan os investigadores, habería sen dúbida unha maior que a outra. Por tanto, e se se confirma, como suxire o estudo, que ambas as nubes non están relacionadas, entón a Pequena Nube de Magallanes son dous obxectos, e non un só como criamos ata o de agora. Nese caso non quedará máis remedio que cambiarlle o nome.

FONTE: José Manuel Nieves/abc.es/ciencia