A ORIXE DAS PALABRAS: DAR GATO POR LEBRE

A nosa linguaxe goza dunha gran variedade de refráns ou ditos que fan do noso idioma uno dos máis ricos e variados que existen. Todos, nalgunha ocasión, recorremos a algunha destas expresións para manifestar algunha cousa que queriamos dicir. Este tipo de frases feitas teñen sentido figurado, son coñecidas pola maioría de falantes dunha comunidade lingüística e son frecuentemente utilizadas para dar consello ou describir unha situación.

Un dos máis antigos e utilizados é “dar gato por lebre”, que ten a súa orixe na Idade Media e o seu uso foi tan estendido que influíu na literatura de grandes autores como Miguel de Cervantes.

Esta expresión significa que se enganou de maneira deliberada, é dicir, que se produciu unha estafa ou un embuste cunha intención determinada. É utilizada especialmente cando se quere vender algo a alguén por unha cantidade superior ao valor que realmente ten.

Aínda que o seu uso segue estando moi estendido, a súa orixe remóntase á época da Idade Media. Nese período da historia, existía a crenza de que nos sitios onde se servía comida, como tabernas, pousadas, mesóns e postos ambulantes, servíase carne de gato facéndoa pasar por carne de lebre, coello ou cabrito, que era moito máis valiosa. Á xente desta época, literalmente, dábaselles “gato por lebre”. Isto debíase a que o aspecto físico destes animais unha vez desollados eran similares, do mesmo xeito que o seu sabor, polo que poucas persoas eran capaces de apreciar o que realmente estaban a comer.

As tabernas daquela época anunciaban nos seus menús “pratos de lebre” a prezos considerablemente altos e, con todo, todo o mundo sabía que estaban a servir carne de gato para comer en lugar da carne do roedor. Así mesmo, era común que os viaxeiros que paraban neste tipo de pousadas utilizasen a expresión “se es cabrito, mantente frito; se es gato, salta do prato” a modo de “esconxuro”debido á mala fama que atesouraban a maioría de tabernas españolas respecto a este tema.

Esta práctica era tan común que pronto a expresión abarcou un significado moito máis amplo, máis aló do engano culinario. Incluso a literatura do Século de Ouro deixou varias referencias desta expresión, o mismísimo Miguel de Cervantes Saavedra utilizouna na súa gran obra “O enxeñoso fidalgo don Quixote da Mancha”: “Aínda aí sería o diaño -dixo don Quixote-, se xa non estivese Melisendra co seu esposo, polo menos, na raia de Francia; porque o cabalo en que ían a min pareceume que antes voaba que corría; e así, non hai para que venderme a min o gato por lebre, presentándome aquí a Melisendra desnarigada, estando a outra, se vén a man, agora folgándose en Francia co seu esposo a perna tendida. Axude Deus co seu a cada un, señor maese Pedro, e camiñemos todos con pé chairo e con intención sa. E prosiga”.

FONTE: Jorge Herrero/larazón.es