OS CAMBIOS DO SOL TAN SÓ EN DOUS ANOS

Á esquerda, unha imaxe do Sol tomada en febreiro de 2021; á dereita, a mesma fotografía pero de outubro de 2023 / ESA

 

O Sol non é simplemente unha gran bóla de lume: a nosa estrela cambia ao longo do tempo, mostrando máis ou menos actividade segundo o período no que se atope. Aínda que os físicos solares aínda non comprenden do todo os mecanismos que o rexen, saben desde o século XIX que máis ou menos cada once anos o Sol exhibe un mínimo solar, onde está relativamente ’tranquilo’; e un máximo, onde as manchas da súa superficie multiplícanse. Durante ese tempo, o campo magnético do Sol cambia completamente e os polos norte e sur voltéanse.

Para comprender máis as ’reviravoltas’ da nosa estrela, a nave da Axencia Espacial Europea (ESA) Solar Orbiter leva tomando imaxes da súa viaxe ao Sol desde o seu despegamento en 2020. O momento do seu lanzamento non foi casualidade: pouco tempo despois de comezar a misión, a estrela deu dignos de que estaba ’a espertar’. De feito, aínda que se esperaba un máximo ’tranquilo’ (non todos os máximos son iguais e o número de manchas varía duns ciclos a outros), o Sol sorprendeu cunha actividade tan intensa que varios estudos apuntan a que alcanzaremos o pico de actividade durante este ano, antes do esperado (ao principio a comunidade científica marcou o 2025 como o período de máxima actividade).

Dúas imaxes recentemente publicadas pola ESA dan conta do poder do noso astro rei. Na primeira, tomada en febreiro de 2021, móstrase un Sol relativamente homoxéneo. Con todo, na segunda fotografía tomada en outubro de 2023 pódese apreciar a intensa actividade que bole na superficie da estrela e que provocou importantes tormentas solares e labaradas durante o último ano.

O Sol é unha gran bóla de plasma, gas cargado eléctricamente, que ten a propiedade de poder mover un campo magnético que pode estar incrustado no seu interior. A medida que o Sol vira, o campo magnético é arrastrado consigo pero, debido a que a nosa estrela vira máis rápido no ecuador que nos polos, as liñas do campo magnético crúzanse e enrólanse entre si, dando lugar a todo un ’amasado magnético’.

Baixo esta inmensa tensión, estas liñas ás veces rompen ou percorren a superficie solar. Neses casos, vemos unha mancha solar. Estas manchas escuras na superficie visible do Sol son rexións onde concentracións máis densas de material solar impiden o fluxo de calor cara á superficie visible dando lugar a manchas lixeiramente máis frías e, por tanto, máis escuras.

A lenta rotación do Sol e o lento pero continuo enrolamento das liñas do campo magnético significan que as manchas solares vólvense cada vez máis numerosas a medida que o campo se distorsiona máis. Observadas durante un período de anos, as manchas parecen migrar lentamente desde as rexións polares ao ecuador solar a medida que avanza o ciclo.

A pesar de que a nosa estrela atópase a 150 millóns de quilómetros da Terra, que a súa actividade cambie tamén nos afecta directamente. Das citadas manchas poden xurdir potentes erupcións que envían poderosos ’chorros’ de materia e enerxía ao espazo. Na Terra, o máis común é que sintamos este poder en forma de auroras boreales, as vistosas luminiscencias no ceo provocadas pola interacción destas partículas cargadas que envía a nosa estrela e a nosa atmosfera. É algo común preto dos polos, xa que o noso campo magnético, unha sorte de ’capa protectora’ natural do noso planeta, é máis débil nestes puntos; con todo, con tormentas solares máis fortes, o campo magnético defórmase aínda máis, provocando que estas auroras sexan visibles en puntos onde non son habituais (de feito, recolléronse auroras en España, a última en Estremadura, o pasado mes de abril).

No caso de eventos extremos, poderíanse producir danos nas comunicacións por radio, nas redes eléctricas terrestres e mesmo deixar fóra de xogo aos satélites (de feito, SpaceX reportou que corenta dos seus ’soldados satelitais’ de Starlink quedaron literalmente ’fritidos’ por unha tormenta solar). E todo este poder estamos a sentilo máis frecuentemente desde que a actividade do Sol empezou a medrar. Con todo, os científicos chaman á calma e lembran que misións como Solar Orbiter da ESA ou Parker Solar Probe, da NASA, axúdannos non só a desentrañar os misterios do Sol, senón tamén a estar mellor preparados diante eventos deste tipo.

FONTE: P. Biosca/abc.es/ciencia