SABÍAS QUE... POR QUE O XABÓN FAI ESCUMA?

Era extremadamente tímido, solitario e misóxeno. Dicíase que non vía a ninguén, nin sequera aos seus familiares máis próximos e que se comunicaba coas súas serventas a través de notas escritas. Os seus contemporáneos dicían del que era un excéntrico, quizais agora, e coa axuda do manual de diagnóstico de trastornos mentais DSM-V, haberiámoslle etiquetaxe de Síndrome de Asperxer. O seu nome era Henry Cavendish (1731-1810) e pasou á Historia da Ciencia como un dos químicos máis importantes.

Un dos seus descubrimentos máis coñecidos tivo lugar en 1766. Ese ano Cavendish observou que cando mesturaba partículas de zinc con ácido clórico xerábase un gas ao que bautizou como ’aire inflamable’, e ao que agora coñecemos como hidróxeno.

Comprobou, tamén, que se poñía aquel composto gaseoso en contacto co aire xerábase auga. Desta forma, Cavendish descubriu que a auga estaba formada por dous partes de hidróxeno e unha de osíxeno, converténdose así na primeira persoa en formular a composición da auga.

Pasaron case tres séculos daquel experimento e nestes momentos sabemos que as moléculas de auga atráense entre si e forman o que denominamos «tensión superficial». Isto tradúcese en que as moléculas «máis expostas» atópanse máis unidas, actuando a modo de coraza en relación ás máis internas.

Se nos fixamos agora no xabón, as súas moléculas son cadeas longas de átomos que teñen unha cola que repele a auga (hidrófoba) e unha cabeza que é soluble nela (hidrófila).

Por ese motivo, cando o xabón entra en contacto coa auga fórmanse micelas, isto é, esferas nas que todas as cabezas están en contacto coa auga e todas as colas orientadas cara ao interior. Son estas micelas as responsables da formación da escuma jabonosa.

Agora ben, as cabezas hidrófilas poden reaccionar cos ións de calcio e magnesio presentes na cal da auga. Ambas as substancias químicas teñen carga positiva, polo que se a auga ten moito cal vai existir unha gran interacción, que acabará fracturando as micelas. A derivada última deste fenómeno é que o xabón forma menos escuma e necesítase unha maior cantidade de xabón para atrapar a sucidade.

Esta explicación desmonta un mito moi popular que atribúe aos xabóns e deterxentes que fan máis escuma unha mellor calidade como produto de limpeza, cando a realidade é que a escuma que se forma depende da cantidade de calcio e magnesio presente na auga.

Un concepto moi utilizado cando se fala da calidade da auga é a ’dureza’, a cal garda unha relación directamente proporcional á presenza de magnesio e calcio que hai disolto na auga.

A dureza da auga depende en último termo das formacións xeolóxicas que atravesa antes de ser captada. Así, por exemplo, as augas subterráneas que pasan por acuíferos calizos teñen maior dureza que aquela que pasa por acuíferos silicitados.

Isto explica por que ao longo e ancho da xeografía española atopámonos diferentes tipos de dureza da auga, desde unha auga moi branda, como a de Vigo, ata outra moi dura, a da cidade de Málaga.

FONTE: Pedro Gargantilla/abc.es/ciencia      Imaxe: grupoakua.es