LOCALIZADO O BRAZO EXTINTO DO NILO

Pirámides de Guiza / Ricardo Liberato/es.wikipedia.org

A maioría das pirámides do antigo Exipto agrúpanse nunha estreita franxa de deserto que se estende ao longo da faldra da meseta do deserto occidental do país. Dáse por sentado que estas monumentais estruturas construíronse preto de vías fluviais que facilitaron o transporte dos materiais de construción e a man de obra. Pero hoxe o Nilo, que é o único río que rega esta inhóspita terra, flúe a quilómetros de distancia. E os seus antigos brazos, incluído o que debería explicar a concentración de pirámides nunha franxa que agora se atopa en pleno deserto, continúan sen coñecerse ben do todo.

Nun intento de seguir resolvendo este enigma, un equipo de investigadores de diversos países identificou recentemente segmentos dun importante brazo extinto do Nilo (ao que bautizaron como o Brazo das Pirámides), que atravesa precisamente a zona. Grazas a imaxes de radar por satélite, perforacións profundas do chan e análise xeofísicos, o grupo puido estudar a parte do val do Nilo que se acha xunto ás pirámides. E tras unha investigación exhaustiva, publicada por Nature a pasada semana, sosteñen que este brazo fluvial foi fundamental para a construción das icónicas estruturas exipcias.

Os datos TDX mostran, en 3D, unha expresión topográfica clara dun segmento do antigo brazo Ahramat na chaira aluvial do Nilo, moi preto da meseta de Giza/Eman Ghoneim/Nature

“O achado deste antigo brazo, preto do emprazamento das pirámides, indica que efectivamente desempeñou un papel crave no transporte dos enormes materiais de construción e dos obreiros necesarios para a súa construción”, apunta Mahfooz Hafez, un dos membros do equipo e do Instituto Nacional de Investigación en Astronomía e Xeofísica de Exipto (NRIAG). Para este especialista, o brazo extinto era parte dunha “superautopista de transporte fluvial”.

Ao longo dos últimos milenios, a paisaxe do val do Nilo ao seu paso por Exipto experimentou grandes cambios. O estudo sinala que hai uns 12.000 anos, durante o chamado Período Húmido Africano, o árido deserto do Sahara converteuse nunha contorna parecida á sabana, con amplos sistemas fluviais, debido a un aumento global do nivel do mar. Entón, o Nilo contaba con brazos secundarios que discorrían pola súa chaira aluvial, e a vida humana aínda non se concentraba no seu val polos altos niveis de auga.

Esta fase húmida da rexión foi terminando de forma gradual hai ao redor de 5.500 anos, o que empuxou cada vez a máis persoas a desprazarse cara a zonas elevadas situadas nos límites da chaira aluvial do val do Nilo, que aínda estaba bañada por varias serpenteantes ramificacións do río. Durante aquela transición chegou o período do Reino Antigo de Exipto, sobre o 2.600 antes de Cristo, que foi cando se construíron as primeiras pirámides.

Entón, como agora, o Nilo foi a principal fonte de vida para Exipto. Pero co paso do tempo, e a paulatina desertificación da rexión, o seu curso central continuou desprazándose cara á súa base e os seus brazos secundarios secáronse, abandonando antigos asentamentos humanos en latitudes cada vez máis remotas. Por onde fluían exactamente aquelas ramas do Nilo e que aspecto presentaban, con todo, segue sendo en parte un crebacabezas.

No pasado leváronse a cabo estudos para tentar localizar estes antigos brazos do Nilo, e investigacións recentes detectaran unha rama fluvial e unha contorna parecida a un pantano aos pés das pirámides de Guiza. O traballo recentemente publicado reforza a existencia dun brazo fluvial perdido hai moito tempo, pois é o primeiro que proporciona un mapa daquela contorna na franxa desértica onde se concentran as pirámides. Tamén achega novas claves sobre por que se levantaron nas súas localizacións actuais e como os antigos exipcios accedían aos seus complexos.

“Realizáronse estudos para descubrir antigas canles enterradas do Nilo, pero esta vez diriximos a nosa atención para coñecer a relación entre o río e as pirámides, e a por que están todas distribuídas na beira occidental do Nilo”, sinala Hafez.

Mediante a análise de imaxes de radar, os investigadores puideron identificar que o brazo das pirámides achábase entre 2,5 e 10 quilómetros ao oeste do curso moderno do Nilo. Tiña unha profundidade de entre dúas e oito metros, unha anchura de 200 a 700 metros, e estendíase ao longo duns 64 quilómetros, bordeando unha trintena de pirámides.

As pirámides do antigo Exipto achábanse en complexos con outras estruturas, incluído un templo relativamente afastado a beiras dun corpo de auga conectada co resto mediante unha calzada. O estudo sinala que estes templos actuaban como portos fluviais, e determinou que os cinco que sobreviviron parcialmente ata hoxe atópanse xunto á beira do que foi o brazo fluvial das pirámides e que todas as calzadas discorren perpendiculares ao seu curso. Os investigadores apuntan que o achado podería axudar a atopar outros templos que agora permanecen enterrados. “Cremos que abrirá a porta á escavación ao longo do brazo das pirámides para descubrir máis xacementos arqueolóxicos e quizais conducir a un gran achado no futuro”, nota Hafez.

Os investigadores tamén propoñen que a localización destes templos pode resultar útil para coñecer a evolución dos niveis de auga do brazo fluvial. Así, a pirámide romboidal e a pirámide vermella do complexo de Dahshur, ao sur do Cairo, atópanse moi dentro do deserto, e os datos de radar revelan que o seu templo-porto alzábase fronte á beira dunha canle extinguida do brazo das pirámides. Pola contra, as pirámides da Quinta Dinastía, aproximadamente entre o 2.500 e o 2.350 antes da era común, sitúanse en altitudes baixas e máis próximas á chaira aluvial, o que indica uns niveis de auga baixos. As calzadas das grandes pirámides de Guiza, pola súa banda, desembocan nunha sorte de baía fluvial que enlaza co brazo das pirámides, e a maior das tres, a gran pirámide de Keops, parece conectar directamente co brazo agora localizado.

FONTE: Marc Español/elpais.com/ciencia