SABÍAS QUE... COMO SE FORMA UNHA TORMENTA DE VERÁN

Estes días estamos asistendo no noso país a episodios de fortes tormentas. Pero sabes como se forman?

Existen varios tipos de tormentas, que poden variar desde tormentas illadas, capaces de xerar choiva nunha área local, ata sistemas de tormentas que poden estenderse e afectar áreas de centos de quilómetros. Os tipos de tormenta agrúpanse segundo a súa organización. Pode soar un pouco raro, pero si, as tormentas poden organizarse grazas ao vento.

As tormentas máis sinxelas están formadas principalmente por dúas correntes de aire que interactúan entre si: a corrente ascendente, que transporta o aire cálido e húmido cara arriba, e a corrente descendente, que leva o aire frío e húmido de volta á superficie. Con todo, existen tormentas máis complexas nas que estas correntes de aire non interactúan entre si (organízanse), o que lles permite que duren máis tempo e sexan capaces de producir fenómenos máis violentos.

No caso máis extremo, atopamos as supercélulas. Estas son un tipo de tormenta severa moi organizada na que interveñen ata catro correntes de aire diferentes que non interactúan entre si. Isto permite que a supercélula teña un ciclo de vida de moitas horas, durante as cales pode xerar fenómenos extremadamente violentos, como saraiba xigante e tornados. A complexidade e organización destas tormentas convértenas nun dos fenómenos meteorolóxicos máis perigosos e fascinantes que existen.

Durante o verán, a atmosfera compórtase coma se fose unha pota na que fervemos arroz. Os raios do sol quentan o chan, que empeza a actuar como unha estufa, quentando o aire xusto encima del. Segundo as leis dos gases, cando un gas quéntase, expándese. Por tanto, o aire próximo ao chan expándese, volvéndose menos denso que o aire ao seu ao redor, o que o fai ascender. Este fenómeno coñécese como convección e é comparable a cando o arroz sobe á superficie da auga fervendo cando cociñamos.

Con todo, a convección por si soa non basta para formar unha tormenta. Para que isto ocorra, necesitamos que o aire ascendente sexa húmido e que haxa frío nas capas altas da atmosfera. Seguro que notaches que, no inverno, cando exhalas, fórmase unha nube. Isto sucede porque ao exhalar, o vapor de auga atópase co aire frío e condénsase en gotitas moi pequenas.

Na atmosfera, sucede algo similar: cando o aire húmido ascende e atópase co frío en altura, fórmanse nubes. Estas gotitas de auga condénsanse e comezan a agruparse, sempre que a temperatura nas capas altas sexa suficientemente baixa para que isto ocorra.

Agora ben, ata onde sobe o aire na atmosfera? Normalmente, canto máis ascendemos na atmosfera, máis descende a temperatura. Con todo, hai un punto en que a temperatura empeza a subir; esta é a tropopausa, na latitude de España adoita situarse entre os 12-16 km no verán. Ao chegar aquí, o aire que subía por convección empeza a atoparse con aire máis quente, o que detén o seu ascenso. Aquí, o aire expándese cara aos lados, dando á nube a forma de bigornia que todos recoñecemos como típica das tormentas.

A corrente de aire formada pola convección, que transporta aire cálido e húmido a capas máis altas, chámase corrente ascendente. Esta corrente é capaz de soster as gotitas de auga en suspensión, permitindo que se agrupen e medren. Pero chega un momento en que as pingas son tan grandes que a corrente xa non pode soportalas, e entón caen: empeza a chover.

Cando as pingas son o suficientemente grandes, comezan a caer, e en superficie empeza a choiva. Pero non só cae auga; estas pingas arrastran consigo o aire frío das capas altas ata a superficie. Un fenómeno similar ocorre cando abres a ducha con auga fría e poste á beira: sentes un aire fresco nos pés. Esta corrente de aire frío que acompaña á choiva chámase corrente descendente. Ao chegar ao chan, esta corrente expándese en todas direccións, creando o vento fresco que a miúdo sentimos xusto antes dunha tormenta; isto coñécese como a fronte de refacho.

Curiosamente, o aire frío que descende coa choiva é o que finalmente provoca a desaparición da tormenta e déixanos un ambiente fresco e agradable en contraste coa calor do verán. A tormenta aliméntase do aire quente que ascende, pero agora, debaixo da tormenta, formouse unha bolsa de aire frío por mor da propia precipitación. Esta bolsa de aire frío interrompe a corrente ascendente, o que fai que a tormenta empece a disiparse.

Este é o comportamento das tormentas máis sinxelas, nas que ambas as correntes interactúan, destruíndo a corrente que alimenta a tormenta. Esta interacción fai que teñan ciclos de vida moi curtos e non produzan fenómenos violentos. Estas tormentas adoitan deixar precipitacións en forma de chuvascos.

Para rematar, é importante aclarar que a diferenza entre unha tormenta e un chuvasco radica na presenza de aparello eléctrico. Mentres que a tormenta vai acompañada de raios e tronos, o chuvasco non.

FONTE e imaxes: Alberto Corbi, Joan Llorente Silva e Eugenio M. Fernández Aguilar/muyinteresante.com