Observan misteriosos chorros de gas nun obxecto en rápido movemento no Sistema Solar exterior: Centauros

Na ilustración, o centauro 29P/Schwassmann-Wachmann 1 emite potentes chorros non vistos ata o de agora, produto da súa desgasificación / NASA, ESA, CSA, Leah Hustak (STScI)

A medio camiño entre os asteroides e os cometas, os centauros, rochas espaciais que toman o seu nome das soadas criaturas mitológicas metade home e metade cabalo, abandonaron as súas afastadas órbitas, máis aló de Neptuno, para migrar ao sistema solar interior, cara ao cal se dirixen a toda velocidade. E canto máis preto están do Sol, máis se parecen a cometas e menos aos asteroides convencionais.

Ao permanecer durante miles de millóns de anos nos xélidos confíns do noso sistema planetario, os centauros atesouran valiosos datos sobre o seu nacemento, información que se vai revelando a medida que comezan a desconxelarse lentamente nesta etapa pasaxeira da súa existencia.

Agora, un equipo internacional de astrónomos utilizou os poderes do Telescopio Espacial James Webb para observar a 29P/Schwassmann-Wachmann 1, un dos obxectos máis activos e interesantes do sistema solar exterior. O alto grao de detalle capturado polo telescopio permitiu o descubrimento de novos chorros de gas previamente descoñecidos, o que está a axudar a completar teorías sobre como se formaron tanto os propios centauros como os planetas.

Os centauros, pois, son antigos obxectos transneptunianos que agora se atopan entre as órbitas de Neptuno e Xúpiter debido ás sutís influencias gravitacionales dos planetas nos últimos millóns de anos.

Debido a que estes pequenos corpos xeados atópanse nunha fase de transición orbital resultan do máximo interese, e os científicos tentan comprender a súa composición e as razóns que impulsan a súa desgasificación (a perda dos xeos que se atopan debaixo da superficie). A súa mestura única de características, de feito, converte aos centauros en auténticos híbridos entre os corpos xeados primordiais do Sistema Solar exterior e cometas evolucionados, que xa pasaron unha ou varias veces preto do Sol.

29P/Schwassmann-Wachmann 1 é un obxecto coñecido polos seus estalidos altamente activos e case periódicos. A súa intensidade varía cada seis ou oito semanas, o que o converte nun dos obxectos máis activos do sistema solar exterior. Pero agora os astrónomos, grazas ao instrumento NIRSpec (Near-Infrared Spectrograph) do Telescopio Espacial James Webb, acaban de descubrir un novo chorro de monóxido de carbono e varios outros chorros de dióxido de carbono que nunca antes foran vistos e que achegan novas pistas sobre a natureza do núcleo do centauro.

"Os centauros -explica Sara Faggi, do Centro de Voos Espaciais Goddard da NASA en Greenbelt, e autora principal dun estudo publicado en Nature Astronomy- poden considerarse como os restos da formación do noso sistema planetario. Debido a que estiveron almacenados a temperaturas moi frías, preservan información sobre os elementos volátiles nas primeiras etapas do Sistema Solar. O telescopio James Webb realmente abriu a porta a unha resolución e sensibilidade que nos impresionaron: cando vimos os datos por primeira vez, emocionámonos. Nunca viramos algo así".
Difíciles de observar

A enorme distancia á que se atopan os centauros limitou moito as observacións dos astrónomos. E no caso de 29 P ata o de agora os datos mostraban un único chorro apuntando cara ao Sol (e a Terra) composto de monóxido de carbono (CO). James Webb tamén detectou este chorro de fronte, pero grazas ás súas extraordinarias capacidades infravermellas tamén localizou moitas outras substancias químicas, como auga (H₂O) e dióxido de carbono (CO₂), unha das principais formas en que se almacena o carbono en todo o Sistema Solar.

As imaxes e datos revelados polo telescopio revelaron, de feito, características nunca antes vistas: dous chorros de CO₂ emanando nas direccións norte e sur, respectivamente, e un terceiro chorro de CO que apunta cara ao norte. Esta foi a primeira detección definitiva de dióxido de carbono en 29P.

Cos datos recompilados por Webb, o equipo creou un modelo 3D dos chorros para comprender a súa orientación e orixe. E descubriron que foron emitidos desde diferentes rexións do núcleo do centauro, aínda que Webb non pode resolver o núcleo en si. Os ángulos dos chorros suxiren a posibilidade de que o núcleo sexa un agregado de obxectos distintos con diferentes composicións; con todo, aínda non se poden excluír outros escenarios.

As razóns dos repentinos aumentos de brillo de 29P e os mecanismos que se ocultan tras da súa actividade de desgasificación a través destes chorros, con todo, seguen sendo un misterio.

No caso dos cometas, os científicos saben que os seus chorros adoitan ser impulsados pola desgasificación da auga. Con todo, debido á súa localización, os centauros están demasiado fríos para que o xeo de auga se sublime (de sólido a gas sen pasar pola fase líquida), o que significa que a natureza da súa actividade de desgasificación non é a mesma que a dos cometas.

"Só tivemos tempo de mirar este obxecto unha vez, como unha instantánea no tempo -explica Adam McKay, coautor do estudo -. Gustaríame observar ao Centauro 29P durante un período de tempo moito máis longo. Teñen os chorros sempre a mesma orientación? Existe quizais outro chorro que se ’acende’ nun punto diferente do seu período de rotación? Observar estes chorros ao longo do tempo daríanos unha idea moito mellor do que está a impulsar estes estalidos".

Os investigadores albergan a esperanza de que a medida que sigan aprendendo de 29P, poidan aplicar as mesmas técnicas a outros centauros. Mellorar o que se sabe destes obxectos pode mellorar, ao mesmo tempo, a nosa comprensión sobre a formación e evolución do noso Sistema Solar.

FONTE: José M. Nieves/abc.es/ciencia