O primeiro día sen xeo no Ártico podería chegar antes de 2030

Cada ano, o Ártico perde preto de 80.000 km² de xeo e así desde hai case medio século / Céline Heuzé/Universidade de Gotemburgo

Desde 1979, cando os satélites fixeron posible medir a súa extensión fielmente, o océano Ártico vén perdendo case 80.000 km² de xeo cada ano. A cantidade equivale á área de Castela-A Mancha e así durante 45 anos. En 2023 a banquisa ártica marcou un os seus mínimos históricos e os catro maiores mínimos producíronse todos xa neste século. Hai tempo os científicos modelaban cando sería o primeiro ano no que, chegado o fin do verán, todo fose mar. Más recentemente, calcularon que o desxeo se produciría nun mes de setembro dos próximos 20 anos. Agora, científicas que levan máis dunha década estudando a rexión, ha modelado e estimado cando será o primeiro día sen xeo.

Apoiadas nos modelos climáticos máis avanzados, as investigadoras simularon a evolución da banquisa ártica partindo da situación de 2023, cando a súa extensión marcou un dos seus mínimos, con 3,30 millóns de km² (o Ártico ten unha extensión total de máis de 16 millóns). O que descubriron é que, fagamos o que fagamos coas emisións agora, ese primeiro día sen xeo é xa inevitable. Aínda que se se reducen de forma drástica, non habería moitos máis días son xeo que este primeiro.

En realidade, o Ártico non se vai a quedar sen xeo por completo, pero os científicos usan a expresión ice-free para referirse ao momento (que sería histórico) no que a extensión xeada do Ártico baixe do millón de km². A investigadora da Universidade de Colorado en Boulder e coautora deste novo traballo publicado en Nature Communications, Alexandra Jahn explícao: “Este limiar vén usando desde hai máis dunha década en estudos científicos, xa que, aínda que a área de xeo mariño dun millón de km² non é pequena en termos absolutos, atópase ao norte de Groenlandia e o arquipélago ártico canadense, o que deixa o 93% do océano Ártico libre de xeo mariño”. Haberá xeo, pero xa non será un océano xeado.

O primeiro día, segundo as súas simulacións, será nun mes de agosto dos próximos anos. Das case 400 proxeccións que realizaron, a maioría indican que ese primeiro día terá lugar nos próximos anos. Mesmo podería ser tan pronto como no verán de 2027. “Pero un Ártico sen xeo dentro de tres anos, a transición máis rápida que atopamos nas simulacións, é moi, pero que moi improbable”, lembra Jahn. “É unha das 366 simulacións que avaliamos, polo que, segundo as que analizamos, iso dá unha probabilidade menor do 1%”, engade. A porcentaxe sobe ata o 2,5% se o lapso temporal é o final desta década. “Con todo, devandito isto, vivimos nunha materialización da realidade, mentres que os modelos dannos moitas posibles (neste caso, 366). Así que, aínda que é pouco probable, incluso os eventos de baixa probabilidade poden suceder na única liña de tempo que experimentaremos”, termina.

A climatóloga da Universidade de Gotemburgo (Suecia) e coautora do estudo, Céline Heuzé, pide fuxir das porcentaxes, das probabilidades de que día será. “Non podemos poñer un número á probabilidade, xa que neste momento, depende do clima caótico que teñamos un día sen xeo ou non”, sostén. O que si manteñen as investigadoras é que unha serie de fenómenos meteorolóxicos extremos poderían derretir dous millóns de quilómetros cadrados ou máis de xeo mariño nun curto período de tempo. É o que chaman un RILE, siglas en ínguas de Evento Repentino de Perda de Xeo. As simulacións indican que o primeiro día sen xeo chegará despois dun destes eventos.

A imaxe, recreada con datos da NASA, mostra a extensión da banquisa o 11 de setembro de 2024. A liña amarela marca a extensión mínima media do período 1981-2010. A deste ano foi a quinta mínima histórica / Estudo Científico de Visualización da NASA/Trent L. Schindler

Sobre o impacto deste primeiro día de xeo cando chegue, “obviamente terá un valor simbólico, di Heuzé. “Non cambiará as cousas drasticamente”, lembra Jahn. Os impactos, no propio xeo, nos ecosistemas e ata na xeopolítica, xa veñen producíndose nos últimos anos. Pero Jahn tamén di que “canta máis superficie de xeo mariño perdamos, maiores serán os impactos da perda de xeo mariño; por tanto, non ocorre nada máxico cun millón de km² que non ocorrese con 1,5 millóns de km². Pero cun millón de km² aproximadamente, significa que a maior parte do Ártico está libre de xeo e, por tanto, é facilmente navegable mesmo para barcos non reforzados contra o xeo”. Non só abrirase o Paso do Noroeste á navegación, abrirase todo o Ártico.

O que non cambiará será o nivel do mar. As masas de auga árticas son sempre as mesmas, estean case todas xeadas (a inicios da primavera) ou desxeadas (a finais do verán). Só cambia dun estado sólido a outro gasoso. Pero que o Ártico estea libre de xeo cada vez máis días nos próximos anos terá moitas serias consecuencias, unhas rexionais, outras globais. Entre as primeiras, o feito de que a maior parte do océano sexa navegable terá profundas consecuencias para os cetáceos e outros mamíferos mariños. Ademais, a maior cantidade de auga en estado líquido fará que aumente o quecemento rexional, xa que o azul escuro absorbe maior radiación, calor, que o xeo, que ten o maior efecto albedo (rebote da radiación) tras a neve recentemente caída. Esta redución do albedo do Ártico é clave tamén para explicar o quecemento global, que se espera acelérese cunha banquisa ártica menguante. Hai outro efecto do que a ciencia está só empezando a coñecer o seu alcance: a inestabilidade no Ártico parece estar relacionada con alteracións na circulación atmosférica global e, en latitudes medias, as nosas, co aumento dos eventos extremos como a recente dana en Valencia.

FONTE: Miguel Ángel Criado/elpais.com