Pode a auga disolver calquera líquido?

Dicímolo de persoas que non levan ben ou de ideas que non casan: “Son como auga e aceite”. Porque todos sabemos que estes dous líquidos non se mesturan, ao xuntalos quedan en dúas fases distintas. Unha vez avanzada a resposta á pregunta de se a auga pode disolver calquera líquido, para entender a explicación é importante revisar o concepto de líquido e tamén o de solubilidade. Falamos dun dos catro estados da materia (líquido, sólido, gaseoso e plasmático) e pódese definir como aquel en o que as moléculas que o compoñen están o suficientemente unidas como para manterse xuntas e, que cando se exerza presión sobre esta materia, o seu volume practicamente non cambie. Pero, ao mesmo tempo, as unións entre as moléculas neste estado son o suficientemente débiles como para que o líquido poida adaptarse a calquera forma.

En canto ao concepto de solubilidade, podemos definilo de maneira simple como a capacidade que ten unha substancia, á que chamaremos disolvente, para combinar coas súas propias moléculas de forma máis ou menos homoxénea as moléculas doutra substancia, á que chamamos soluto. A solubilidade é unha propiedade que depende de múltiples factores, fundamentalmente das características do propio disolvente, pero tamén da temperatura ou da presión existentes nese momento. A capacidade de disolver é diferente en cada substancia e depende das súas propiedades.

Non existe ningún líquido capaz de disolver todas as substancias existentes. No caso da auga, dise que é un disolvente universal. E isto dise porque ten a capacidade de solubilizar moitísimas substancias moi diferentes entre si: compostos orgánicos, inorgánicos, iónicos e neutros. A auga é un disolvente polar, as súas moléculas están formadas por dous hidróxenos e un osíxeno. Os electróns agrúpanse en torno ao osíxeno, xerando nas moléculas de auga unha parte con carga negativa e outra con carga positiva; é dicir, as cargas están distribuídas nos dous extremos, nos dous polos —por iso é polo que se denominen moléculas polares—. Isto permite ás moléculas de auga establecer interaccións con outras moléculas e átomos con carga, como os ións cloruro e sodio do sal común, que tan afeitos disolver estamos no noso día a día.

Pero isto non implica que sexa capaz de disolver todo. Pode disolver líquidos como, por exemplo, os alcois, pero hai outros líquidos que non pode solubilizar, como o aceite. Isto ocorre porque as moléculas do aceite, que non son polares, non teñen a capacidade de interaccionar coas moléculas da auga, que son polares. Ao non establecerse esas unións débiles entre as moléculas de ambas as substancias, estas mantéñense separadas. E iso non ocorre só co aceite, moitas substancias non polares son escasamente solubles en auga, xa que as súas moléculas non teñen como establecer as ligazóns.

Hai outros líquidos que tamén son bos disolventes. Dentro dos orgánicos, o etanol compórtase de forma similar ao auga porque a súa polaridade é máis elevada que a doutros disolventes orgánicos. Pero a característica principal que ten a auga é que, ademais de ser polar, é capaz de establecer moitos tipos de interaccións diferentes, como son as ligazóns de hidróxeno ou as interaccións iónicas. E esa versatilidade só atopámola, ademais da auga, en líquidos que se sintetizan nos laboratorios: eses novos líquidos, que non se atopan na natureza, poden mesmo superar ao auga como disolventes.

FONTE: Noelia Caballero Casero/elpais.com/ciencia       Imaxe: Leonard Ortiz (MediaNews Group/Getty Images)