A ORIXE DAS PALABRAS: POR SE AS MOSCAS

Como ben saberedes, a expresión por se as moscas é utilizada de forma coloquial para advertir que se vai a facer algo (ou deixar de facer) en previsión dalgunha imprevisible consecuencia. Algúns exemplos práctico serían dicir ‘vou coller o paraugas, por se as moscas’ en lugar de ‘vou coller o paraugas por se chove’; ‘eu de ti non iría, por se as moscas’ no canto de ‘eu de ti non iría, por se as moscas’. A locución ‘polo si ou polo non’ é sinónima de ‘por se acaso’ e pódense utilizar tanto unha como a outra.

A orixe da expresión xurdiu do costume de cubrir os alimentos e bebidas con algún tipo de pano ou algo que os tapase (cando non existían as neveiras e gardábanse nas despensas), para impedir que as moscas se pousasen sobre iso e estragásese, ademais de evitar contraer algunha enfermidade, nos tempos nos que se tiña o convencemento de que a maioría de infeccións e enfermidades eran transmitidas polos insectos.

Ese acto de cubrir a comida (por se as moscas) é o que orixinou a expresión, pero, curiosamente, corre polas redes sociais unha segunda explicación que xurdiu dunha antiga lenda de finais do século XIII, pero que ten unha gran cantidade de incongruencias e contradicións históricas, polo que é imposible que a expresión xurdise dese feito.

Dita lenda explica que, no ano 1287, a poboación de Xirona foi atacada por unha tropa de soldados enviados desde Francia polo duque de Borgoña, Felipe II (aquí xa  empeza a fallar a historia, xa que este personaxe naceu máis de medio século despois desta data). Segundo estes relatos, os borgoñones, durante o asedio, profanaron a tumba de San Narciso (patrón da poboación), ante a crenza de que no sepulcro escondíanse valiosos tesouros e ao abrilo saíron de alí centenares de moscas que atacaron aos soldados, facéndoos fuxir e enfermar da peste.

As tropas francesas (que non borgoñonas) si que tentaron cercar a cidade de Xirona, pero isto ocorreu no ano 1285 e baixo as ordes do rei Felipe III de Francia (non Felipe II de Borgoña) dentro da campaña coñecida como ’Cruzada contra a Coroa de Aragón’, promovida polo papa Martin IV contra o rei aragonés Pedro III ’o Grande’). Sábese que numerosos soldados enfermaron de peste (houbo unha pandemia en Europa naquela época), pero nada tivo que ver niso unhas moscas e moito menos polo feito de que saísen da tumba profanada de San Narciso.

Foi moitos séculos despois cando se vinculou (non se sabe quen e por que) a lenda das moscas da tumba de San Narciso coa locución, posiblemente porque no XVIII empezou a representarse ao santo, nalgunhas imaxes, rodeado deste insecto, pero en realidade nada ten que ver esta historia coa expresión.

FONTE: Alfred López/20minutos.es    Imaxe: mentoor.es