Dabías que... Que xurdiu antes, as plantas ou os animais?

Recreación dunha colonia de Fractofusus, seres complexos que viviron nos leitos mariños hai 500 millóns de anos / C. G. Kenchington

A pregunta é moi interesante e nada fácil de contestar, xa que dependendo do que se considere planta ou animal podemos referirnos a organismos máis ancestrais ou a outros máis recentes. E uns e outras liñaxes xurdiron en diversos períodos xeolóxicos. Pero, como resumo, diría que apareceron á vez ou case á vez, tanto os ancestrais como os recentes.

Cando falo dos ancestrais refírome a certos grupos de protistas (organismos cuxas células conteñen un núcleo celular), como os cromistas fotosintéticos, e ás algas primitivas (glaucófitas, rodófitas, e clorófitas), que eran plantas (reino Plantae), e a outros grupos de protistas primitivos non fotosintéticos, como amebas, fungos mucilaginosos, e os opistocontos, que deron lugar aos fungos (reino Fungi) e os animais (reino Animalia). Todos eles moi antigos, do Precámbrico, é dicir, fai uns 1.000-538 millóns de anos, ou mesmo antes.

Co tempo, estas liñaxes diverxeron, algúns conquistaron a terra firme e diversificáronse e outros se extinguiron. No reino vexetal, tras as algas apareceron e diversificáronse os briófitos (hepáticas, musgos e antoceros) e os pteridófitos (licopodios, equisetos e fentos) na era primaria ou Paleozoico (que abarcou desde hai 538 millóns de anos ata hai 251 millóns de anos). Os actuais xacementos de carbón son testemuño dos restos dos grandes bosques do período Carbonífero desta era, formada por pteridófitos e os antecesores das ximnospermas (coníferas e parentes próximos). As ximnospermas diversificáronse no Mesozoico (que transcorreu desde hai 251 ata hai 66 millóns de anos). Finalmente, apareceron as anxiospermas ou plantas con flores a finais do Mesozoico, no Cretácico (que é o terceiro e último período do Mesozoico, desde hai 143 ata hai 66 millóns de anos).

Os animais tamén evolucionaron ao longo dos distintos períodos xeolóxicos, e deron orixe inicialmente a diversos grupos de invertebrados e, posteriormente, aos vertebrados. Os primeiros invertebrados incluíron desde esponxas, medusas, corais e anemones do Precámbrico, a moluscos, planarias e vermes nematodos do Cámbrico (desde hai 538 ata hai 436 millóns de anos), e os insectos, desde o Devónico ata o xurásico (hai 360 ata hai 160 millóns de anos). Os fósiles máis antigos de vertebrados son do Precámbrico (Pikaia), mentres que o grupo de vertebrados máis antigo fórmano distintas liñaxes de peixes mariños do Paleozoico, algúns dos cales conquistaron a terra firme (peces pulmonados). Tras eles diverxeron os anfibios, entre o Devónico e o Carbonífero (hai 370-315 millóns de anos) e diversas liñaxes de réptiles, como os Saurópsidos e os seus descendentes, no Pérmico (hai 300-270 millóns de anos). O grupo de vertebrados máis recentes fórmano as aves, orixinadas no Cretácico (hai 120-105 millóns de anos), descendentes dunha rama dos dinosauros, e os mamíferos no Xurásico, descendentes dunha rama de réptiles ancestrais.

Esta sería unha resposta moi xeral para a túa pregunta. Pero podemos profundar máis. Se nos retrotraemos á orixe da vida na Terra, os primeiros seres vivos que apareceron nela foron as bacterias, hai uns 3.500 ou 3.000 millóns de anos, lembra que a Terra formouse hai ao redor de 4.500 millóns de anos. As bacterias son organismos unicelulares aparentemente moi simples, aos que chamamos procariotas, que non teñen núcleo, e das que algunhas liñaxes lograron sobrevivir ata os nosos días. Hai aproximadamente 2.000 millóns de anos apareceron os eucariotas, células complexas con núcleo, dos que derivarían os fungos, os animais, e as plantas.

Segundo postula a teoría endosimbiótica, os eucariotas apareceron pola fusión de distintas bacterias con funcións diferentes, que deron orixe a células máis complexas con distintos orgánulos. Por iso, se nos imos á orixe, poderiamos dicir que os devanceiros de animais, fungos e plantas formáronse nese período que vai desde hai 2.000 millóns de anos ata hai aproximadamente 530-540 millóns de anos, que constitúe a era Proterozoica. Coñecemos a orixe destas liñaxes eucariotas ancestrais e os seus descendentes porque se atoparon xacementos fósiles en diversas rexións do planeta que puideron ser datados.

As evolucións case paralelas das distintas liñaxes de plantas e animais ao longo dos diversos períodos xeolóxicos débense tamén á dependencia de certos animais, como os herbívoros, das plantas que os alimentan, e a creación das redes tróficas ecolóxicas (carnívoros, saprófitos etc.)/ etc.) de cada ecosistema segundo as súas adaptacións ambientais. Cando desaparece un ecosistema, por un cambio ambiental, desaparecen os seus poboadores. É o que ocorreu coa xélida estepa graminoide Cuaternaria tras o desxeo postglacial, hai uns 10.000 anos, que conlevou a desaparición dos mamuts e outros grandes herbívoros que pastaban nela, e con eles, os grandes carnívoros que os predaban. Este ecosistema foi substituído polos bosques húmidos tépedos e a súa consecuente fauna asociada tras o quecemento e as precipitacións do período boreal.

Como podes ver, hai certa incerteza nas estimacións das orixes dalgunhas liñaxes de plantas e animais, o que é normal, xa que a información que temos provén na súa maioría do rexistro fósil, que non é completo, e de certas datacións baseadas na análise do ADN, que son aproximadas. Con todo, os novos avances científicos paleontolóxicos, biolóxicos e xenómicos permítennos afinar cada vez mellor cales foron as orixes dos seres vivos que coñecemos ou que viviron nalgún momento no noso planeta.