É UNHA FALACIA NON CONSIDERAR A PLUTÓN COMO PLANETA

Se se volvera a clasificar a Plutón, o Sistema Solar tería uns 110 planetas / NASA/abc.es

No instituto probablemente dixéronche que Plutón é o último dos planetas do Sistema Solar: un moi pequeno e afastado. Pero en 2006, a Unión Astronómica Internacional (IAU), unha agrupación das sociedades astronómicas nacionais que aglutina a 10.000 astrónomos en todo o mundo, definiu por primeira vez o significado da palabra «planeta». Por mor disto, o vello  Plutón quedou relegado a unha categoría moito máis insignificante: a de planeta anano. Atrás quedou o seu encanto, compartido con Xúpiter ou Marte. Agora este mundo forma parte dunha triste categoría, con ducias de obxectos cuxo nomee apenas é coñecido polo público.

Desde entón, un núcleo duro de científicos planetarios, encabezados entre outros por Alan  Stern, líder da misión  New  Horizons» da NASA, ten aberta unha guerra contra a IAU para acabar con esta nova clasificación. Ao seu lado combaten científicos planetarios que usan o concepto de planeta para referirse a lugares como  Encélado ou Titán, satélites de planetas de pleno dereito. Agora, na que é unha batalla máis, algúns deles volveron a buscar un punto fraco na definición de planeta da Unión Astronómica Internacional. Nun artigo publicado en Icarus, unha investigación dirixida por  Philipz  Metzger, da Universidade de Florida Central en Orlando (EE. UU.), asegurou que, en realidade, ninguén, nin sequera a  IAU, usa correctamente o concepto de planeta aprobado en 2006.

Segundo a  IAU, un planeta é un obxecto que vira en torno ao Sol e que ten tanta masa como para que a gravidade comprímao e proporciónelle unha forma redonda. Ademais ha de ser o obxecto dominante na súa contorna, de forma que a súa veciñanza estea «limpo» doutros corpos. E é aquí onde xorde o problema que sinala  Metzger.

"É unha definición esvaradía. Eles (a IAU) non dixeron que querían dicir con limpar a súa órbita. Se o interpretas de forma literal, entón non hai ningún planeta, porque ningún ten a súa órbita limpa". Refírese a que non hai lúas? Asteroides, cometas ou restos próximos? Ten a Terra a súa órbita limpa?

En concreto, a IAU establece que o principio de limpeza da órbita cúmprese se un planeta, por exemplo Saturno, domina  gravitacionalmente sobre a contorna, e baixo a súa influencia non hai corpos (lúas) de tamaño comparable. No caso da Terra, considérase que por ter o noso planeta un diámetro catro veces maior que a Lúa este criterio cúmprese. Pero non así en  Plutón, que ten un diámetro dúas veces maior que  Caronte, unha das 5 «lúas» que orbitan xunto a el.

Metzger repasou a literatura científica dos últimos 200 anos e asegura atopar tan só unha publicación, feita en 1802, que recorra ao criterio de limpeza de órbita para definir un planeta. Ademais este artigo está baseado nunha formulación que hoxe en día se considera erróneo.

Kirby  Runyon, coautor da investigación e científico do Laboratorio de Física Aplicada da Universidade Johns Hopkins (en  Maryland, EE. UU.), dixo que a definición é errónea e que a literatura científica mostra que a limpeza da órbita non é un criterio estándar que se use para  distiguir asteroides de planetas, tal como a IAU asegurou en 2006.

"Demostramos que é unha reivindicación falsa", dixo  Runyon. "Por tanto, é unha falacia aplicar o mesmo razoamento para  Plutón".

A alternativa foi recuperada o ano pasado por  Kirby  Runyon, e esgrimida en 2006, cando  Plutón foi  descatalogado como planeta: trátase da definición xeofísica de planeta. Segundo esta concepción, calquera cousa redonda, máis pequena que unha estrela e que non sofre reaccións nucleares no seu interior, é un planeta.

Esta definición ten en conta as características xeofísicas dos obxectos. De acordo con ela, Plutón volvería ser un planeta, e xunto a el, outros moitos pequenos mundos entrarían nesta categoría, como ocorrería cos pequenos  Ceres,  Caronte e  Sedna. Os satélites dos grandes planetas, moitos deles con codia, núcleo e complexos ciclos xeolóxicos, tamén entrarían nesta categoría. Isto afectaría a Titán ou a Europa, satélites de Saturno e Xúpiter, e mesmo á Lúa. Todo ampliaría a lista de planetas ata os 110.

Unha das vantaxes desta definición, á parte da súa sinxeleza, é que lle daría a certos mundos o encanto de planetas, o cal espertaría máis o interese do público, segundo  Runyon. A final de contas non é o mesmo falar dunha misión a Ceres, o planeta anano ou o asteroide xigante, que ao planeta  Ceres.

Para  Metzger, a súa proposta de definición xeofísica, baseada na  redondez dos planetas, non é arbitraria. Segundo dixo, cando un corpo ten unha forma redonda, actívase a súa xeoloxía: "Resulta que é un importante fito na evolución dos corpos planetarios. Aparentemente, cando isto ocorre, iníciase unha activa xeoloxía".

Por iso, sinalou,  Plutón ten un océano subterráneo, unha atmosfera composta por varias capas, compostos orgánicos, evidencias de antigos lagos e cinco lúas. "É moito máis dinámico e vivo que Marte", dixo  Metzger. "O único planeta que ten unha xeoloxía máis complexa é a Terra".

Desde o seu descubrimento, o 18 de febreiro de 1930,  Plutón tivo algo parecido a varias crises de identidade. Aos poucos, foise observando que a súa masa non era tan grande e que era máis pequeno do previsto. Chegouse a pensar que podía ser un asteroide ou un cometa e, xa en 1978, descubriuse que en realidade non tiña nada que ver con ese hipotético planeta X que estaba detrás das anomalías na órbita de  Urano, tal como suxeriu  Percival  Lowell. A súa masa era demasiado pequena como para iso.

En 1992 os astrónomos comezaron a descubrir miles de corpos xeados e pequenos planetas na veciñanza de  Plutón, unha enorme rexión que logo se coñeceu como cinto de  Kuiper. Moito máis preto da Terra, empezouse a descubrir grandes obxectos no cinto de asteroides, como  Ceres,  Pallas,  Juno e  Vesta, que tiñan a entidade de pequenos planetas.

A «puñalada» a  Plutón non tardou en chegar. En 2001 o Museo Americano de Historia Natural de Nova York sacoulle da lista de planetas do Sistema Solar, o que provocou un auténtico balbordo. En 2005 descubriuse un suposto planeta chamado  Eris e que era maior que  Plutón.

O 24 de agosto de 2006, a Unión Astronómica Internacional (IAU) tomou cartas no asunto e decidiu por fin cales debían ser as características dun obxecto para ser considerado como planeta. Así que ese día  Plutón foi oficialmente eliminado como planeta e considerado desde entón como planeta anano. Unha categoría ocupada por ducias de obxectos.

FONTE: Gonzalo López Sánchez/abc.es/ciencia