A TERRA TÓPASE CO CENTRO DUNHA BURBULLA BALEIRA DE 10.000 ANOS LUZ DE DIÁMETRO

A ilustración amosa a forma da Burbulla Local, un baleiro de 1.000 anos luz que nos rodea e en cuxos bordos nacen novas estrelas / Leah Hustak (STScI)

A Terra, xunto co Sol e os demais planetas do noso sistema, atópase xusto no medio dunha ’burbulla baleira’ de preto de 1.000 anos luz de diámetro. Sobre a superficie desa burbulla, densas nubes de gas están a dar a luz a miles de novas estrelas. Durante décadas, os investigadores preguntáronse que foi o que puido causar esta burbulla. E agora, un novo estudo publicado hai uns días en Nature e levado a cabo por investigadores do Centro de Astrofísica Harvard Smithsonian, o Instituto de Ciencias do Telescopio Espacial (STSci), o Observatorio de Múnic e as Universidades de Viena e Toronto suxire que polo menos 15 supernovas diferentes ’inflaron’ este enorme baleiro cósmico.

Coñecida como ’Burbulla Local’, os astrónomos descubrírona na década de 1970 ao darse conta de que no seu interior non se formaron novas estrelas durante os últimos 14 millóns de anos.

E que as únicas estrelas que hai dentro dela ou ben xa existían cando esta formouse, ou ben naceron fóra dela e agora estana atravesando. O Sol, sen ir máis lonxe, é un deses ’intrusos’.

Xa entón apuntouse a varias supernovas como responsables da creación dese ’buraco’ no espazo. As violentas explosións estelares, propuxeron os científicos, lanzarían os materiais necesarios para formar novas estrelas, como o hidróxeno, ata o bordo dunha área enorme de espazo, deixando atrás un baleiro (a Burbulla Local) rodeada por unha frenética actividade de nacemento de estrelas.

No novo estudo, os investigadores fixeron un detallado mapa en 3D coas rexións de formación estelar que rodean á Burbulla Local e, ao facelo, calcularon tamén o rápido que se está expandindo. O cal permitiu ao equipo estimar con exactitude cantas supernovas foron necesarias para crear ese inmenso baleiro cósmico e comprender mellor como xorden as rexións de formación estelar na Vía Láctea.

"Ao rastrexar as posicións e os movementos das estrelas novas próximas nos últimos milenios -explica Catherine Zucker, primeira asinante do artigo-, reconstruímos a historia da nosa veciñanza galáctica".

A diferenza doutros baleiros observados na galaxia, a Burbulla Local non é unha esfera uniforme, xa que non se formou por mor dunha soa explosión. As súas formas son irregulares, como unha pinga deformada e creada por explosións múltiples.

"As poderosas explosións de supernova desencadearon unha onda de choque en expansión -prosegue  Zucker- varrendo as nubes interestelares de gas e po cara a fóra e nunha capa densa que agora forma a superficie da Burbulla Local”. A onda de choque continúa empuxando a superficie cara a fóra, o que fai que a burbulla se siga expandindo na actualidade, a 6,4 km por segundo.

Segundo explica a investigadora, "descubrimos que se requirían 15 supernovas para impulsar a expansión dado o impulso actual do ’caparazón’ exterior, o que coincide con estimacións anteriores realizadas por estudos similares. Estas supernovas probablemente orixináronse a partir de dous cúmulos estelares separados e ao longo dun período de varios millóns de anos. Os astrónomos teorizaron durante moitas décadas que as supernovas poden impulsar gas ata as densas nubes que finalmente forman novas estrelas, pero o noso traballo proporciona a evidencia observacional máis sólida ata a data que apoia esta teoría".

Nestes momentos, a Terra atópase xusto no corazón da Burbulla Local, pero iso non significa que teña unha localización especial. En palabras de Zucker, "é unha casualidade que o Sol está centrado dentro da burbulla. O sol estaba a uns 1.000 anos luz de distancia cando a burbulla comezou a formarse e entrou nela hai só 5 millóns de anos. Cremos que hai moitas burbullas, e que están a interactuar entre si, con rexións de formación estelar nas interseccións".

O noso Sistema Solar, ademais, non estará sempre dentro da burbulla, Segundo escriben os investigadores, "debería saír dela dentro duns 8 millóns de anos. E nese momento poida que a burbulla xa non exista. A Burbulla Local, de feito, atópase nas últimas etapas da súa vida e non continuará expandíndose para sempre. En realidade estancarase en termos da súa velocidade de expansión".

Debido á existencia de tales burbullas baleiras, a Vía Láctea parécese a un queixo suízo cheo de buracos, creados por explosións de supernovas. E ao redor deses buracos, onde a materia é levada polas ondas expansivas, pódense formar moitas outras estrelas.

Por iso, localizar esas burbullas e estudar como se relacionan entre si permitirá aos astrónomos comprender o papel que desempeñan as estrelas moribundas no nacemento doutras novas. Ese será, precisamente, o obxectivo das próximas investigacións de Zucker e o seu equipo. En palabras da investigadora: "Onde se tocan estas burbullas? Como interactúan entre si? Como impulsan as  super burbullas o nacemento de estrelas como o noso Sol na Vía Láctea? Preguntas, todas, que pronto terán unha resposta".

FONTE: J. Manuel Nieves/abc.es/ciencia