SABÍAS QUE... O PRIMEIRO LIBRO DE DIVULGACIÓN CIENTÍFICA DA HISTORIA

Johannes Kepler foi un astrónomo e matemático alemán nado no seo dunha familia protestante luterana que vivía na cidade de Weil der Stadt, en Baden-Wurtemberg, en 1571. O seu pai, sempre ausente porque era mercenario do exército, favoreceu que Kepler criásese case en exclusiva coa súa nai, curandeira e herborista.

A pesar da súa mala saúde e os seus problemas de vista, foi un neno moi esperto que lle gustaba impresionar cos seus coñecementos matemáticos aos viaxeiros na hospedaría da súa nai. E despois de estudar teoloxía na Universidade de Tubinga, incluíndo astronomía con Michael Maestlin, seguidor de Copérnico, ensinaría no seminario protestante de Graz. Tamén publicaría o que se considera o primeiro libro de divulgación científica da historia: Stella nova

Kepler non só estaba comprometido no labor de buscar feitos obxectivos, senón tamén de transmitilos da forma máis eficaz posible. Por iso, na portada do seu libro Stella nova (Nova estrela, 1606) aparece a imaxe dunha galiña picoteando o chan dunha granxa, coa lema («buscando no esterco, atopa un gran»). Desta forma, non só explicaba nunha imaxe o que había detrás da cuberta do seu libro, senón que chamaba a atención do lector para que o comprobase.

O seu texto tamén insinuaba algunhas técnicas retóricas que actualmente úsanse no ámbito da divulgación científica, como incorporar detalles aparentemente superfluos que servían para contextualizar e tornar máis próximo para o lector o exposto, implicándoo na historia. Por iso, como podemos ler no seguinte fragmento, introduce á súa esposa para que lle replique nalgunha ocasión:

Onte, cando me cansei de escribir e a miña mente estaba chea de motas de po de penar acerca dos átomos, chamoume a cear e serviume unha ensalada. Co cal díxenlle: ‘Se lanzásemos ao aire os pratos de peltre, as follas de leituga, os grans de sal, as pingas de aceite, vinagre e auga e os gloriosos ovos, e todas estas cousas permanecesen alí por toda a eternidade, entón seica esta ensalada caería toda xunta por azar?’ A miña beldade contestou: ‘Pero non nesta presentación, nin nesta orde’.

Deste xeito, Kepler non só expuña os seus achados, senón como os alcanzou, informando dos seus fracasos, dos canellóns sen saída que tomara, en aras de imprimir ao relato un transfondo máis humano pero tamén máis épico. O seu libro probablemente foi o primeiro que presentaba todos estes elementos para convencer ao lector de que as súas medicións eran precisas á vez que facía un esforzo por facer máis digeribles os datos.

A divulgación científica, así, daba os seus primeiros pasos, permitindo que algunhas persoas, seica leigas no tema, usasen unha sorte de lente particularmente puída para ver o mundo doutra forma: como algo cognoscible e medible, aínda que tamén máis complexo do que parecía, non tan suxeito ao arbitrio divino. Unha lente que che permite ser máis listo pero tamén asumir que es máis parvo. Máis listonto!

FONTE: xatakaciencia.com          Imaxe: spitzer.caltech.edu