A FORMACIÓN DO MEDITERÁNEO ACTUAL

 

Unha investigación da Universidade Nacional de Australia (ANU) profunda no que sucedeu no Mediterráneo durante a megainundación que sufriu hai cinco millóns de anos e que axudou a darlle a súa configuración actual. Durante o proceso, produciuse unha fervenza xigante de 1,5 quilómetros de altura na zona da actual Sicilia que axudou a encher de auga toda a metade leste da conca mediterránea.

O evento, chamado megainundación de Zanclean, foi a maior inundación coñecida pola ciencia. Transformou a conca do Mediterráneo desde un estanque de salmoira estéril ao bulicioso ecosistema mariño que coñecemos hoxe. O estudo de ANU, publicado en Nature Geoscience, lanza luz sobre como se produciu esta transformación.

Hoxe é posible atopar cunchas mariñas na cadea montañosa máis grande da illa, as montañas de Troodos. Iso é así porque o Mediterráneo tivo unha historia tumultuosa chea de actividade tectónica, illas que se afunden e levántanse, e inundacións.

O autor principal e investigador de doutoramento de ANU en paleoambientes, Udara Amarathunga, afirma que a inundación de Zanclean foi un dos cambios ambientais globais máis abruptos desde a extinción masiva que acabou cos dinosauros. O investigador considera que foi “o renacemento do Mediterráneo”.

 “A megainundación desencadeou o final da Crise de Salinidade Messiniense (MSC) cando a conca do Mediterráneo secouse parcialmente ao pecharse a porta de entrada Atlántico-Mediterráneo [Xibraltar], deixando enormes depósitos de sal e matando á maioría das formas de vida”, explica Amarathunga.

Amarathunga engadiu que o MSC comezou hai seis millóns de anos cando as placas continentais europea e africana empuxáronse entre si, separando o Mediterráneo do Atlántico no punto onde hoxe atópase Xibraltar.

Esta “porta”, di Amarathunga, “non estaba completamente pechada e permitía unha pequena cantidade de entrada ao Mediterráneo. Pero pechouse por completo hai 5,6 millóns de anos, e iste é o pico da crise da salinidade”.

Aínda que os científicos non están seguros do alcance exacto do secado do Mediterráneo, Amarathunga di que cren que os seus niveis reducíronse en 1-2 quilómetros, creando dúas concas diferentes: unha conca oriental e occidental separadas polo que agora é Sicilia.

Lenta pero segura, explica Amarathunga, a erosión en Xibraltar fixo que pequenas cantidades de auga filtrásense desde o Atlántico cara ao Mediterráneo. A hipótese da megainundación foi elaborada por primeira vez en 2009 polo científico español Daniel García-Casteláns, quen suxeriu que, despois deste lento fluxo inicial, o "muro da presa" rompeuse e produciría a entrada dun volume masivo de auga no mar Mediterráneo.

Formouse así unha xigantesca fervenza de 1,5 quilómetros de altura á altura de Sicilia, que terminaría de asolagar a outra metade da conca.

A enerxía producida polo movemento masivo de auga nun só día no pico da inundación sería equivalente a 500 veces a enerxía producida polas Cataratas do Niágara en todo un ano. Estímase que o mar Mediterráneo elevouse máis de 10 metros por día no pico da inundación.

 

 Lugar onde se produciu a gran fervenza / Daniel García Casteláns

“Sería a inundación máis abrupta na historia rexistrada”, di Amarathunga. A magnitude de fenómeno foi tal que “a medida que se enchía o Mediterráneo, o nivel global do mar reduciuse uns nove metros”.

Inmediatamente despois da superficie de inundación do Mediterráneo oriental, hai unha “capa rica en materia orgánica” que mostra baixos niveis de osíxeno na auga, xa que o osíxeno conduce á oxidación desta materia orgánica. Esta capa non aparece na conca occidental. Entón, estas zonas mortas anóxicas no Mediterráneo oriental indican que a conca oriental estaba anóxica despois da inundación.

A conca occidental do Mediterráneo énchese primeiro. Logo, unha vez que rompe a barreira de terra que existía á altura da Sicilia, prodúcese unha xigantesca fervenza cara ao leste. Pero esta fervenza, mostra o traballo de Amarathunga, levaría consigo grandes cantidades de sal á conca oriental.

“A nosa interpretación é que, cara ao final da inundación, ambas as concas mestúranse. Pero debido á enerxía da auga da inundación, todo o sal transfírese desta fervenza á conca oriental”, di Amarathunga. “Agora este sal necesita transferise ao Atlántico. Usamos outro modelo para estimar o tempo que se tardaría en sacar o sal que cara ao Atlántico”.

“O noso traballo indica que se necesitaron outros 26.000 anos para eliminar todo o exceso de sal e devolver ao Mediterráneo o aspecto dunha conca mariña normal”, engade.

Este longo período de transición era descoñecido para os científicos ata o de agora. Con todo, a hipótese da megainundación está suxeita a certa controversia. Algúns científicos suxiren que o Mediterráneo nunca se secou a gran escala. Pero este novo estudo da ANU proporciona evidencias que fortalecen a hipótese das mega inundacións.

Amarathunga dixo que unha transformación tan rápida e grande é rara, o que fai que a inundación de Zanclean sexa un exemplo único de cuán rápido poden cambiar ecosistemas completos.

FONTE:J. L. Ferrer/farodevigo.es/medio-ambiente/2022