CANTAS ESPECIES EXISTEN NO MUNDO REALMENTE?

Aínda que os mamíferos e as aves son os seres vivos máis populares, non son, nin de lonxe, os grupos con máis número de especies.

Pode parecer que contar o número de especies debería ser unha mera actividade de cómputo. Unha, dous, tres… como quen conta cantos pratos hai na súa casa ou cantas persoas hai nun pobo, pero ao grande. Con todo, en realidade, esa pregunta está moi lonxe de ter unha resposta sinxela.  Agora mesmo, a resposta máis honesta sería: “non o sabemos”. Pero, a pesar das grandes dificultades para satisfacer a nosa curiosidade neste sentido, é posible estimar un valor, con maior ou menor precisión.

Para saber cantas especies existen, primeiro debemos saber cantas coñecemos. Incluso ese dato non é fácil de calcular. A ciencia non é un paquete de coñecementos pechado e inmutable, senón que cambia cos novos descubrimentos. Cada ano descóbrense miles de especies novas e outras moitas extínguense; poboacións que antes se cría que pertencían a especies distintas, pódese descubrir despois que pertencen á mesma especie; e mesmo, co tempo, aparecen especies novas por mero efecto da evolución biolóxica. Á fin e ao cabo, e como predixo acertadamente Charles Darwin, todas as especies proceden dun mesmo devanceiro común.

Todo iso, sen contar coa ambigüidade do concepto ‘especie’ en segundo que contextos. Hai conxuntos de poboacións que, segundo como se estuden, pódense computar como pertencentes a unha soa especie ou a varias. Conceptos como ‘microespecies’ ou ‘especies anel’ dilúen a definición de ‘especie’ e dificultan aínda máis o cálculo.

Tendo en cuenta todas estas dificultades, estímase que o número de especies coñecidas no mundo rolda os dous millóns. Delas, apenas 310.000 son plantas, algo máis de 100.000 son fungos, e case 1.500.000 son animais, dos cales, ata dous terzos son insectos. Aínda que cando pensamos en animais, o primeiro que chega á mente son os mamíferos e aves, o certo é que non chegan ás 5.500 e 10.000 especies respectivamente. O número de especies coñecidas de organismos procariotas —incluíndo bacterias e arquexas— non chega ás 10.000.

Aínda que coñecemos apenas dous millóns de especies no mundo, sabemos que hai moitas outras especies que descoñecemos. E saber canto non sabemos non é tarefa fácil. Os cálculos realizados ao longo da historia recente para tratar de saber cantas especies permanecen ocultas ao noso coñecemento pasaron por moitas metodoloxías distintas, aínda que non todas son igual de fiables ou de rigorosas. 

En 1982, o entomólogo Terry Erwin realizou unha aposta arriscada. Despois de asperxer de praguicida o dosel arbóreo da selva tropical en Panamá, colleitou múltiples especies de escaravello —algunhas descoñecidas para a ciencia—, concretamente, 163 especies por cada árbore. Asumiu entón que se cada especie de árbore tivese asociado un número similar de especies de escaravellos e, aceptando que os escaravellos supoñen en torno ao 40 % das especies do mundo, aventurouse a estimar que a terra tería uns 30 millóns de especies.

Aínda que valente, Erwin cometeu moitos erros no seu cálculo. Entre outros, asumir que todas as especies de árbores tivesen a mesma cantidade de especies de escaravellos asociadas —e máis aínda, que este valor fose extrapolable a partir do valor achado na selva tropical—, outro erro é aceptar que a proporción de especies de escaravellos coñecida é igual á proporción real ou crer que todas as especies de árbores están xa descubertas.

Desde os anos 80, realizáronse moitas máis estimacións neste asunto, algunhas máis acertadas e outras moito máis arriscadas. En 2011, un equipo de investigadores liderado polo profesor Camilo Moura, da Universidade de Hawai, tentou unha estimación partindo dun hipotético patrón consistente e predicible, baseado na clasificación taxonómica das especies. 

Primeiro puxeron a proba o seu modelo empregando grupos de seres vivos moi ben estudados, dos que se cre que hai poucas especies descoñecidas, para extrapolar  despois este cálculo a todos os dominios da vida. Seguindo esta metodoloxía, predixeron a existencia dunhas 8.700.000 especies.

Pero esta metodoloxía parece infravalorar a algúns grupos de seres vivos dos que, probablemente, descoñecemos moitísimas máis especies das que pensamos. Mentres que dalgúns grupos probablemente coñecemos moitas das especies que existen, como mamíferos, réptiles ou plantas ximnosperma; doutros grupos, como os insectos, os nematodos ou os fungos, o número de especies descoñecidas probablemente sexa moito maior que o de especies coñecidas. Esta falta de coñecemento é extrema entre os protistas, as bacterias e arquéxalas.

Os profesores Kenneth J. Locey e Jay T. Lennon, da Universidade de Indiana, tiveron en conta este rumbo do coñecemento no seu estudo, publicado en 2016 na prestixiosa revista Proceedings of the National Academy of Sciences de Estados Unidos. Empregando leis de escalado ecolóxico, a partir da compilación do maior inventario de datos moleculares ata a data, estimaron a existencia dunha enorme cantidade de especies bacterianas mariñas descoñecidas. 

Segundo esta investigación, o planeta alberga máis dun billón de especies microbianas, ás que habería que sumar uns poucos millóns de especies macroscópicas.

Tal e como se pode deducir de todo isto, as estimacións aventuran datos moi dispares. Entre os menos de dez millóns que estima o equipo de Camilo Moura, ata o máis dun billón de Jockey e Lennon hai unha diferenza de magnitude equivalente á diferenza entre ter un euro e ter cen mil. 

Diante de tales discrepancias, parece que estamos aínda moi lonxe de ter un dato fiable sobre o número de especies que existen realmente. Con todo, si sabemos que, con toda probabilidade, descoñecemos máis especies das que coñecemos. E tendo en cuenta que cada ano extínguense numerosas especies coñecidas, cantas máis se estarán extinguindo antes de que saibamos que chegaron a existir?

FONTE: Álvarao Beyón (Vary)/muyinteresante.es/naturaleza