SABÍAS QUE... OS OLLOS AZUIS NON EXISTEN!

Basta con observar a quen nos rodea para comprobar a gran variedade na cor de ollos, especificamente, do iris, a parte pigmentada do ollo que rodea a pupila. O máis común é o marrón, de distintos tons e matices. Hai decenas de miles de anos toda a humanidade tiña os ollos marróns, o resto das cores xurdiu por evolución, como mutacións posteriores.

Moito menos frecuentes son os ollos verdes, que poden chegar a agrisados, e os ollos azuis, tamén con variantes máis claras ou máis intensas. O azul, cunha frecuencia de entre o 8 e o 10 % da humanidade, é máis común que o verde, que apenas o presenta entre o 2 e o 5 %.

Hai casos excepcionais, como os famosos ollos cor violeta de Elisabeth Taylor, aínda que en realidade non eran violeta senón dun azul moi intenso que, coa luz adecuada, parecían adquirir un ton violáceo. Algo similar sucede cos ollos negros, que en realidade son marróns moi escuros, e que aparentan ser negros cando non hai suficiente luz para apreciar o matiz.

En xeral, por tanto, pódese dicir que hai tres tipos de ollos pola súa cor: marróns, verdes e azuis, con abundantes variacións de cada un deles. Pero, se isto é así, por que dicimos que non existen ollos azuis?

Antes de continuar, aclaremos o concepto. Existen ollos que chamamos azuis, e cuxo íris percíbese como azul. Pero non son realmente azuis, non hai un pigmento azul que achegue esa cor aos ollos. Para entender isto, é necesario comprender como se compón a cor dos ollos, e que entendemos por ‘cor’.

A cor dun obxecto está determinado pola luz que reflicte. Un obxecto que reflicte todo o espectro de forma uniforme percíbese branco, mentres que un que absorbe toda a luz é negro. Cando un obxecto absorbe parte da luz, por exemplo, por efecto dun pigmento, e reflicte outra parte, percibímolo da cor da luz reflectida: as follas das árbores, por exemplo, son normalmente verdes, porque o pigmento de que dispoñen, a clorofila, absorbe a luz vermella e azul, e reflicte a luz verde, que chega aos nosos ollos.

A cor de ollos é un trazo xeneticamente determinado, no que interveñen ata 16 xenes, responsables de controlar a produción de melanina no iris. A melanina é o pigmento que achega a cor, o mesmo que temos na pel e o pelo. Existen dous tipos principais de melanina. A eumelanina máis escura (absorbe máis luz) que achega unha cor marrón, e a feomelanina máis clara (absorbe menos luz) que achega tons ocres. No íris dáse unha mestura de ambos os pigmentos.

A cantidade de melanina nun tecido determina a intensidade da cor, mentres que a composición relativa de eumelanina e feomelanina determina o ton. Por exemplo, nos ollos cor abelá domina a eumelanina, pero se o pigmento maioritario é a feomelanina, a cor do ollo adquire un ton máis parecido ao mel.

Evidentemente, os ollos azuis teñen moi pouca cantidade de melanina. Poderíase pensar (e de feito, antigamente pensábase) que, a cambio, o iris dunha persoa con ollos azuis tería algún pigmento que lle confira a cor azul, así como a melanina confire a cor marrón. Pero non existen pigmentos azuis nos ollos.

Por iso dicimos que os ollos que vemos como azuis non son realmente azuis. E por iso, entendendo a cor deste xeito, o titular é correcto. Non existen ollos azuis, porque non hai ollos con pigmentos desa cor.

O iris do ollo ten dúas capas. A capa posterior ou epitelio pigmentario, que contén sempre melanina (nos ollos de calquera cor). Pero a que marca a diferenza é a capa máis superficial ou estroma, composta por fibras que poden estar ou non cargadas de pigmento. Nos ollos marróns, as fibras do estroma conteñen abundante melanina; nos ollos verdes, moi pouca; e nos ollos azuis non teñen pigmento algún, e as fibras mantéñense incoloras.

O motivo polo que os ollos azuis percíbense con ese ton non radica no seu pigmentación, senón que é consecuencia do efecto Tyndall, un fenómeno polo que a luz é dispersada por partículas incoloras. Como sucede cando atravesa un prisma, ao dispersarse, a luz branca descomponse en distintas cores, que se dirixen en distintas direccións. As lonxitudes de onda máis longas, como a vermella, dispérsanse moito menos que as lonxitudes de onda máis curtas, como a luz azul. Deste xeito, a radiación vermella queda retida pola propia estrutura física, mentres que a azul é liberada, facéndose visible. Este efecto é similar á dispersión de Rayleigh, responsable de que percibamos o ceo azul, a pesar de que tampouco presentan pigmentos azuis.

As fibras incoloras do estroma conforman un medio propicio para que se produza o efecto Tyndall. Este fenómeno, polo cal un tecido incoloro vese de cor azul, coñécese como coloración estrutural, a diferenza da coloración pigmentaria. Esa é a razón pola que os ollos azuis parecen azuis, aínda que o tecido do estroma sexa incoloro.

FONTE: Álvaro Bayón/muyinteresante.es/naturaleza     Imaxe: OPHfoto/iStock