CURIOSIDADES

Descobren unha xigantesca nube molecular invisible próxima á Terra

Concepción artística do aspecto que tería a nube molecular Eos no ceo se fose visible a primeira ollada / NatureLifePhoto/Flickr (New York City Skyline) / Burkhart et al. 2025

Nun descubrimento que desafía as técnicas convencionais de observación astronómica, un equipo de investigadores liderado pola Universidade Rutgers-New Brunswick identificou unha colosal nube molecular de hidróxeno, unha das estruturas máis grandes no ceo e unha das máis próximas á Terra. A nube, denominada Eos en honra á deusa grega do amencer, foi detectada mediante unha innovadora técnica que utiliza luz ultravioleta afastada, marcando un fito na exploración do medio interestelar.

O estudo, publicado en Nature Astronomy, revela que Eos atópase a uns 300 anos luz do noso planeta, no bordo da Burbulla Local, unha vasta cavidade de gas que envolve ao Sistema Solar. Cunha masa equivalente a 3.400 veces a do Sol e un tamaño aparente no ceo de aproximadamente 40 lúas cheas, esta estrutura en forma de media lúa podería ser clave para entender como o gas interestelar condénsase para formar estrelas e planetas.

Ata o de agora, as nubes moleculares adoitaban detectarse mediante observacións de radio ou infravermellas, que captan a firma química do monóxido de carbono (CO), un compoñente común nestas rexións. Con todo, Eos é o que os científicos denominan «escura en CO», é dicir, contén moi pouco deste composto, o que explica por que permanecera invisible durante décadas.

Esta é a primeira vez que se descobre unha nube molecular buscando directamente a emisión ultravioleta afastada do hidróxeno molecular, explicou Blakesley Burkhart, profesora asociada do Departamento de Física e Astronomía de Rutgers e autora principal do estudo. Os datos mostraron moléculas de hidróxeno brillando por fluorescencia no ultravioleta afastado. Esta nube literalmente brilla na escuridade.

O achado foi posible grazas aos datos do espectrógrafo FIMS-SPEAR, un instrumento a bordo do satélite surcoreano STSAT-1, que analiza a luz ultravioleta afastada. Burkhart e o seu equipo topáronse coa nube ao revisar información recentemente publicada en 2023. Era coma se estivese a esperar a ser explorada, comentou a investigadora.

Eos non representa ningún perigo para a Terra, pero a súa proximidade ofrece unha oportunidade única para estudar como o medio interestelar (o gas e po que enche o espazo entre as estrelas) dá lugar a novos sistemas solares.

 

A nube Eos observada en trazadores distintos da fluorescencia H2 / Burkhart et ao. 2025

Cando miramos a través dos nosos telescopios, vemos sistemas solares en formación, pero non entendemos en detalle como ocorre, sinalou Burkhart. O descubrimento de Eos é emocionante porque agora podemos medir directamente como se forman e disocian as nubes moleculares, e como unha galaxia comeza a transformar gas e po en estrelas e planetas.

Segundo os modelos, Eos evaporarase nuns seis millóns de anos, pero mentres tanto, o seu estudo podería revelar segredos sobre a evolución química do universo. A historia do cosmos é unha historia de reordenamiento de átomos durante miles de millóns de anos, reflexionou Burkhart. O hidróxeno nesta nube existía desde o Big Bang e finalmente caeu na nosa galaxia, preto do Sol. Estes átomos percorreron unha viaxe de 13.600 millóns de anos.

O éxito desta técnica abre a porta para descubrir outras nubes ocultas na Vía Láctea e mesmo en galaxias distantes. Thavisha Dharmawardena, investigadora da Universidade de Nova York e coautora do estudo, destacou que o uso da fluorescencia ultravioleta podería reescribir o noso entendemento do medio interestelar, revelando nubes ocultas ata os límites máis afastados do amencer cósmico.

O equipo xa está a aplicar este método noutros conxuntos de datos. Un estudo preliminar, dispoñible en arXiv, suxire que o Telescopio Espacial James Webb (JWST) podería detectar as moléculas de hidróxeno máis afastadas xamais observadas. Con JWST, quizais atopamos as máis distantes, mentres que con Eos, temos as máis próximas, afirmou Burkhart.

FONTE: Guillermo Carvajal/labrujulaverde.com

Descobren en Nova Zelandia cangrexos de río xigantes de hai 20 millóns de anos: triplicaban o tamaño dos actuais

Hai 20 millóns de anos, Nova Zelandia estaba poboada por cangrexos de río xigantes. Ilustración artística / ChatGPT-4ou/Christian Pérez

Hai uns 20 millóns de anos, no que hoxe é o sur de Nova Zelandia, unha comunidade de criaturas acuáticas movíase en silencio entre os sedimentos de antigos lagos. Os seus corpos eran robustos, as súas pinzas poderosas e as súas mandíbulas, aínda que diminutas, escondían un secreto que millóns de anos despois converteríase en clave para desvelar a súa existencia. Non eran criaturas calquera. Tratábase de xigantes de auga doce: cangrexos de río prehistóricos que poderían alcanzar lonxitudes de ata 25 centímetros, máis do triplo que as especies actuais do arquipélago.

Este recente achado, liderado por un equipo internacional de paleontólogos de institucións como a Universidade de Flinders e a Universidade de Canterbury, non só amplía o coñecemento sobre a fauna extinta de Nova Zelandia, senón que tamén reescribe unha parte da súa historia ecolóxica. Porque estes crustáceos, a pesar do seu tamaño e presenza nos ecosistemas acuáticos do Mioceno, permaneceran invisibles para a ciencia. Ata o de agora.

A clave do descubrimento, publicado en Alcheringa (Australasian Journal of Palaeontology), non foron esqueletos completos nin caparazóns espectaculares, senón diminutos fragmentos de mandíbulas, de apenas uns milímetros, que emerxeron tras a coidadosa tamización de toneladas de sedimentos procedentes do xacemento de St Bathans, na rexión de Otago Central. En total, identificáronse oito fragmentos, cada un cunha estrutura mineralizada que resistira o paso do tempo: unha crista molar recuberta por unha capa de apatita, unha substancia similar ao esmalte dental dos mamíferos.

Esa composición especial foi o que permitiu que esas pequenas pezas perdurasen durante millóns de anos, mentres o resto do corpo, composto por materiais máis fráxiles, descompoñíase sen deixar rastro. Nun mundo onde os fósiles de cangrexos de río son escasos e adoitan limitarse a pegadas ou estruturas estomacais mal identificadas, estes restos mandibulares son unha auténtica xoia paleontolóxica.

Mandíbulas internas de cangrexos de río modernos do grupo Parastacidae / Worthy, T. H., (2025) doi: 10.1080/03115518.2025.2488056

A análise destas mandíbulas revelou algo aínda máis sorprendente: non pertencían a unha soa especie. As diferenzas morfolóxicas entre os fragmentos indicaban polo menos tres tipos distintos de cangrexos de río convivindo no mesmo hábitat. Este dato contrasta de maneira notable coa situación actual en Nova Zelandia, onde unicamente existen dúas especies do xénero Paranephrops, e cada unha ocupa unha rexión distinta do país.

A existencia de tres especies coexistindo hai 20 millóns de anos suxire unha biodiversidade moito maior da que hoxe podemos observar. Isto, á súa vez, abre unha xanela fascinante para entender como eran os ecosistemas de auga doce no Mioceno, cando Nova Zelandia aínda se configuraba como unha especie de arca biolóxica flotante, illada e repleta de formas de vida únicas.

O xacemento de St Bathans converteuse, desde que comezaron as escavacións en 2001, nunha fonte inesgotable de sorpresas paleontolóxicas. Esta zona, que no seu día foi o fondo dun gran lago, conserva unha impresionante variedade de restos fósiles de aves, peixes, réptiles e mesmo mamíferos terrestres. Agora, a esa lista súmanse os antigos cangrexos de río, que probablemente desempeñaban un papel crave na cadea alimentaria acuática.

Naquel entón, as augas destes lagos estaban habitadas por peixes similares ás troitas, crocodilos de auga doce e aves que mergullaban en busca de alimento. Os grandes cangrexos de río serían presas valiosas, pero tamén actores fundamentais na limpeza e reciclaxe do fondo lacustre, tal como fano hoxe os seus descendentes.

Xunto coas mandíbulas, o equipo tamén identificou por primeira vez en Nova Zelandia as chamadas yabbie buttons, estruturas calcificadas que se forman no estómago dos cangrexos de río para almacenar calcio, esencial para a rexeneración da súa caparazón tras a muda. Estas estruturas, redondeadas e compactas, foran durante décadas confundidas con dentes fósiles de peixes, un erro comprensible pero que agora queda corrixido grazas a este novo enfoque.

Este redescubrimiento non só achega claridade a coleccións paleontolóxicas de todo o mundo, onde probablemente existan decenas de yabbie buttons mal catalogadas, senón que tamén redefine que tipo de fósiles debemos buscar se queremos rastrexar a presenza de cangrexos de río noutros continentes.

Nun mundo paleontolóxico onde os titulares adoitan ser acaparados por dinosauros colosais ou mamíferos xigantes, este estudo lémbranos que os pequenos detalles tamén contan. De feito, poden ser os máis reveladores. Porque nesas pequenas mandíbulas fosilizadas reside a proba material dun pasado descoñecido, dun ecosistema perdido, dunha liñaxe que habitou hai millóns de anos un territorio que hoxe apenas asocia a súa fauna con crustáceos.

E o que é máis importante: demostra que aínda hai moito por descubrir, mesmo en fragmentos de apenas uns milímetros. Que a historia da vida está escrita non só en ósos grandes, senón tamén en pequenos vestixios que, con paciencia e atención, poden contarnos moito máis do que imaxinamos.

FONTE: Chistrian Pérez/muyinteresante.com/ciencia

A fascinante historia de 'Salvador', o primeiro polbo con nove tentáculos que apareceu en augas de Eivisa

Nas profundidades das augas de Eivisa habita Salvador, un polbo común (Octopus vulgaris) que sorprendeu ao mundo científico pola súa capacidade de adaptación tras sufrir un ataque no que perdeu varias extremidades.

Desa experiencia traumática emerxeu un fenómeno insólito: un dos seus brazos bifurcouse durante a rexeneración, e agora os dous apéndices resultantes funcionan de forma diferenciada. Un utilízao principalmente para alimentarse; o outro, para explorar a súa contorna.

Este comportamento, documentado por primeira vez en liberdade, foi recollido nun estudo liderado por investigadores do Instituto de Investigacións Mariñas de Vigo e do Centro Oceanográfico de Baleares do IEO (Instituto Español de Oceanografía), ambos os do CSIC.

O traballo permitiu seguir durante cinco meses a evolución de Salvador no seu hábitat natural, en Eivisa, constatando a súa sorprendente capacidade para adaptar a súa conduta motora a partir de apéndices rexenerados e anómalos.

"É unha fazaña sen precedentes en cefalópodos", describe o CSIC respecto ao achado deste polbo en augas de Eivisa despois de sufrir a bifurcación dunha das súas extremidades.

Os investigadores destacan que Salvador non só recuperou funcións básicas, senón que incorporou ao seu repertorio motor novas estratexias, empregando un dos brazos bifurcados para tarefas de alimentación e o outro para a exploración da contorna.

Este uso diferenciado, segundo o equipo do IEO, podería indicar un proceso de adaptación progresiva e específica, unha mostra da extraordinaria plasticidade do sistema nervioso dos cefalópodos.

De feito, tamén se observou que o polbo evita utilizar os brazos previamente danados en condutas de risco, o que expón a hipótese dunha forma primitiva de memoria da dor ou de aprendizaxe por experiencia.

Os científicos apuntan, máis aló o anecdótico, que este descubrimento abre novas liñas de investigación en neurociencia, robótica e medicina regenerativa.

Segundo destacan os autores do estudo, o achado apunta á existencia de mecanismos neuronais complexos que poderían inspirar futuras aplicacións nestes campos, especialmente no desenvolvemento de próteses máis funcionais.

A singularidade da investigación, subliñan, reside en documentar por primeira vez como un polbo utiliza brazos rexenerados e bifurcados en liberdade, demostrando que mesmo en condicións salvaxes é capaz de reorganizar o seu comportamento motor cunha precisión sorprendente.

O mar de Eivisa alberga unha notable poboación de polbos, especialmente da especie Octopus vulgaris, moi común no Mediterráneo en xeral. Estes cefalópodos adoitan habitar zonas rochosas, covas submarinas e praderías de posidonia (especie endémica e protexida das Pitiusas) onde atopan o refuxio e alimento que necesitan.

A súa presenza é un bo indicador do estado de saúde do ecosistema mariño, xa que son animais moi sensibles aos cambios ambientais. Ademais, forman parte da cadea trófica tanto como depredadores (alimentándose de crustáceos e moluscos) como presa de especies máis grandes, o que os converte nunha peza crave do equilibrio ecolóxico no litoral de Eivisa e Formentera.

FONTE: larazon.es

O nunca visto: descobren un planeta cunha órbita perpendicular ao redor de dúas estrelas

Na ilustración, a inusual órbita do exoplaneta 2M1510 (AB) b ao redor das súas estrelas anfitrioas, un par de ananas marróns. O planeta recentemente descuberto ten unha órbita polar, que é perpendicular ao plano no que viaxan as dúas estrelas / ESO/L. Calçada

Un equipo internacional de astrónomos detectou por primeira vez un exoplaneta que vira nunha órbita completamente perpendicular respecto ao plano das súas dúas estrelas.

O achado, publicado en Science Advances, foi posible grazas ao Very Large Telescope (VLT) do Observatorio Europeo Austral e supón a primeira evidencia sólida dun planeta cunha "órbita polar" nun sistema binario.

O planeta, bautizado como 2M1510 (AB) b, orbita ao redor de dúas ananas marróns novas, obxectos demasiado grandes para ser planetas, pero non o bastante masivos para converterse en estrelas, que se eclipsan mutuamente desde a nosa perspectiva.

Este sistema é dobremente raro xa que é só o segundo par de ananas marróns eclipsantes coñecido e o primeiro cun planeta virando nun ángulo recto respecto a a órbita dos seus dous soles.

Ata o de agora, observáronse planetas orbitando estrelas binarias, pero sempre en órbitas máis ou menos aliñadas co plano das estrelas. Aínda que existía a hipótese de que poderían existir órbitas perpendiculares, nunca se confirmou a existencia dun planeta nunha órbita polar.

Mentres refinaban as características das ananas marróns co espectrógrafo UVES do VLT, os investigadores notaron alteracións nas súas traxectorias orbitais que só podían explicarse pola presenza dun planeta. "Atopar un planeta nestas condicións, ao redor de dúas ananas marróns e cunha órbita tan peculiar, é realmente pouco común, foi unha sorpresa", sinala o coautor Amaury Triaud.

O sistema 2M1510 foi detectado por primeira vez en 2018 mediante o telescopio SPECULOOS, tamén situado no deserto chileno de Atacama, que busca mundos habitables ao redor de estrelas ultrafrías.

Este descubrimento non só desafía os modelos clásicos de formación planetaria, senón que tamén abre novas portas para entender a diversidade de arquitecturas planetarias no universo.

FONTE: Jhoan M. López/20minutos.es

Marte tiña ciclo de carbono como a Terra, pero sen vida

Planeta Marte e rovert Curiosity / es.wikipedia.org

O róver Curiosity revelou un secreto enterrado durante millóns de anos no chan marciano: evidencias dun antigo ciclo de carbono que unha vez puido facer do planeta vermello un mundo habitable. Ao analizar mostras de po marciano, científicos atoparon pegadas químicas dun sistema similar ao que sustenta a vida no noso planeta azul.

"Marte parece ser habitable durante o seu primeiros mil millóns de anos e iso diminuíu moi rapidamente", dixo o Dr. Benjamin Tutolo, investigador espacial da Universidade de Calgary, Canadá.

Na súa época "dourada", Marte estaría envolvido nunha espesa manta de dióxido de carbono que, como un "efecto invernadoiro", atrapaba suficiente calor para manter auga líquida fluíndo sobre a súa superficie.

Con todo, os novos achados, publicados hoxe na revista Science, suxiren que este delicado equilibrio rompeu debido a un ciclo de carbono "desequilibrado", alterando para sempre o destino do planeta veciño.

Este dramático cambio podería explicar por que o planeta pasou de ser un mundo potencialmente acolledor a converterse no deserto xeado que coñecemos hoxe; un planeta frío e seco con auga concentrada en forma de casquetes polares conxelados.  Por este motivo, os científicos que estudan Marte preguntáronse durante moito tempo: Onde foi a parar o carbono?

A análise dirixida por Tutolo de mostras de superficie tomadas por Curiosity da NASA avanza cara a unha explicación. Identificou carbonato de ferro, coñecido como siderita (FeCO₃₎, en cantidades moito maiores que as previamente identificadas por sensores orbitais.

Isto suxire unha historia de reaccións químicas entre auga, dióxido de carbono e sedimentos para formar estes depósitos baseados en carbono, similar ao ciclo natural do carbono que ten lugar na Terra.

Na Terra, o carbono existe na atmosfera como dióxido de carbono, en organismos vivos como unha molécula esencial no ADN e proteínas que produce para crear vida xeneticamente distintiva, así como en "sumidoiros" como océanos, rochas e chans.

En escalas de tempo que van desde miles ata millóns de anos, o carbono circula a través da atmosfera, sedimentos e rochas, e organismos vivos.

A tectónica de placas (os desprazamentos e colisións entre estruturas xeolóxicas masivas e móbiles baixo a superficie terrestre) é responsable de causar terremotos e erupcións volcánicas que inxectan carbono de volta á atmosfera como parte deste proceso natural. 

A cantidade de carbono na Terra non cambia ao longo deste ciclo, pero o seu lugar dentro de cada reserva si o fai, como o demostra a queima de combustibles fósiles, derivados de plantas e animais descompostos, liberando enormes cantidades de carbono á atmosfera e quentando rapidamente a Terra.

Fotomosaico tomado polo rover Curiosity o 30 de abril de 2023 no sitio de perforación de Ubajara no cráter Gale, Marte. As mostras de po de rocha perforadas aquí contiñan cantidades substanciais de siderita. As orugas do rover en primeiro plano teñen 40 cm de ancho / NASA/Jet Propulsion Laboratory (JPL)-Caltech/Malin Space Science Systems (MSSS)

Na súa viaxe a través de Marte, o róver Curiosity perforou catro áreas do Cráter Gale, que algunha vez foi un antigo lago. Tutolo e os seus colaboradores descubriron que ata unha décima parte do material recuperado contiña siderita, ou carbonato de ferro.

É un achado sorprendente, xa que análises previas da superficie de Marte por satélites orbitais atoparan só cantidades ínfimas de siderita, e non suficientes para explicar por que Marte ten unha atmosfera tan delgada hoxe. "Sorprendeunos completamente atopar carbonatos neste depósito", dixo Tutolo.

A siderita parece estar enmascarada por abundantes depósitos de sulfato de magnesio que se atopan en todo o planeta, o que explicaría por que non se detectou anteriormente. Isto suxire que o carbono se almacenou no chan cando antigos océanos en lugares como o Cráter Gale reaccionarían co CO₂ atmosférico e os sedimentos subxacentes para producir siderita.

Marte é un planeta moi diferente á Terra, e o seu ciclo de carbono tamén é único. Mentres que a tectónica de placas é unha parte crucial do sistema terrestre, Marte non ten esta base xeolóxica."Non hai tectónica de placas en Marte, non hai un bo mecanismo para devolver ese CO₂ á atmosfera", dixo Tutolo. Atribuíu a Marte un ciclo de carbono "desequilibrado" como resultado: mentres que o carbono atmosférico pode ser secuestrado no chan, a ausencia de tectónica de placas dificulta o desencadeamento de erupcións que o devolverían.

É probablemente un factor decisivo para determinar se Marte pode albergar vida. Mesmo cando diferentes planetas poden ter certas condicións requiridas para fomentar a vida tal como coñecémola, as pezas faltantes poderían impedir que evolucione.

"Marte ten un tipo moi diferente de ciclo de carbono e iso saca á luz a posibilidade de que a tectónica de placas sexa necesaria para manter a habitabilidade", dixo Tutolo. "Se outros planetas nunca desenvolven tectónica de placas, como o fixo o noso, é posible que perdan a súa habitabilidade despois de comezar inicialmente a ser cálidos e húmidos", concluíu.

FONTE: Matthew Ward Agius/dw.com/es

ALGOL, A ESTRELA DEMONÍACA

Entre as innumerables estrelas que adornan o vasto lenzo do ceo nocturno, poucas capturaron a imaxinación e a atención das persoas ao longo da historia tanto como Algol. Coñecida como a "Estrela Demoníaca" ou "Ollo da Medusa", Algol, situada na constelación de Perseo, foi obxecto de fascinación e especulación durante séculos

Posición de Algol /es.wikipedia.org

Este vídeo axudarache a coñecer algo millor esta fascinante estrela!

A neve de sangue que tingue a Antártida non é o que parece

Fotografía de neve cunha proliferación de Sanguina nivaloides / Ministerio de Ciencia de Ucraína

Se che piden que penses en algo de cor amarela, que é o primeiro que se che vén á cabeza? Quizais o Sol ou uns xirasois? E se che din algo branco? Poida que a túa resposta sexan as nubes ou, mesmo, a neve. Con todo, sabías que é posible observar neve doutra tonalidade? Concretamente, tinguida de manchas avermelladas, tal e como se alguén derramase viño sobre o xeo. Trátase dun fenómeno que ten nome propio, “neve de sangue” ou “neve rosa” e que foi todo un atractivo para os científicos desde hai séculos.

Con todo, contrario ao que o seu nome poida suxerir, isto non ten nada que ver con sangue nin con contaminación. De feito, a súa orixe é completamente natural e está ligado a uns diminutos organismos que habitan na neve: as microalgas.

Así, esta “neve de sangue” é o resultado da proliferación de microorganismos no xeo. Porque si, aínda que a neve parece un territorio completamente hostil para a vida, existen certas especies que lograron, co paso dos anos, adaptarse a esas condicións tan extremas. E, se o pensas un segundo, seguro que che ten sentido: cando as temperaturas soben durante os meses cálidos, a neve comeza a derretirse lixeiramente na superficie, dando paso ás condicións ideais para que estas formas de vida esperten e comecen a multiplicarse.

Con todo, non penses que ves a neve vermella porque estas microalgas son vermellas. Todo o contrario: o cambio de cor ocorre porque as algas producen pigmentos especiais que as protexen do Sol e do dano causado pola radiación ultravioleta. Desta forma, a medida que as algas se expanden, van tiñendo a neve de tons rosados ou avermellados, transformando as paisaxes de montaña e as rexións polares nunha visión case surrealista.

Concretamente, a gran protagonista de que este fenómeno ocorra é un alga determinada: a Sanguina nivaloides. Trátase dun ser diminuto, non visible a primeira ollada, que pasa a maior parte da súa vida en estado latente, é dicir, conxelado na neve e no xeo. Con todo, cando a temperatura da neve sobe e esta comeza a derretirse, estas algas “espertan” e entran nunha fase moito máis activa de crecemento e reprodución.

Pero, como estarás a pensar, o que fai especial á sanguina nivaloides é un capacidade para producir un pigmento vermello coñecido como astaxantina. Este composto actúa como unha especie de protector solar natural, o cal axuda ás algas para sobrevivir nos momentos nos que se intensifica a radiación ultravioleta. E, aínda que te sorprenda, a astaxantina é unha substancia coa que seguro xa entraches en contacto algunha vez na túa vida: trátase do mesmo pigmento alaranxado que dá cor a algúns mariscos ou peixes como o salmón.

Con todo, aínda que estas microalgas foron parte importante dos ecosistemas nevados durante millóns de anos, os científicos comezaron a prestarlles máis atención nos últimos anos debido ao seu impacto no medio ambiente. A razón? Descubriron que, aínda que non xeran unha contaminación como tal, a aparición destas microalgas altera a capacidade da neve para reflectir a luz solar.

Tal e como afirmou un artigo publicado en 2019 na revista Microbiology Ecology, mentres que a neve branca reflicte ata o 90% da luz solar, aquela tinguida de vermello reduce este índice significativamente. Este efecto produce consecuencias terribles para o medio ambiente: se a neve reflicte grandes cantidades de luz, absorbe menos calor, permitindo que a súa temperatura mantéñase baixa e non se acelere o proceso de derretimiento.

Di Mauro, Biagio & Garzonio, Roberto & Baccolo, Giovanni & Gilardoni, S. & Rossini, Micol & Colombo, Roberto. (2021). Light-Absorbing Particles in Snow and Ice: A Brief Journey Across Latitudes / Células de Sanguina nivaloides encontradas nos Alpes durante o verán de 2020.

Para agravar a situación, este aumento na taxa de fundición da neve é particularmente preocupante nun contexto de cambio climático como o que estamos a vivir. Na Antártida, os científicos rexistraron que a proliferación de Sanguina nivaloides está a contribuír á perda de millóns de toneladas de neve cada ano. E algo similar ocorre nos Alpes onde o desxeo intensificouse considerablemente nas últimas décadas.

O peor de todo é que todo apunta a que, ademais, está a producirse un efecto de retroalimentación: a medida que a neve se derrite máis rápido, créanse máis áreas húmidas, o que favorece aínda máis a proliferación das algas. Ao final isto xera un círculo vicioso no que a presenza das microalgas contribúe, indirectamente, ao quecemento global e, consecuentemente, á diminución dos glaciares e da neve estacional.

FONTE: Noelia Freire/nationalgeographic.com.es/ciencia

Por que nos gusta crer que a Newton caeu unha mazá na cabeza: a fantasía da epifanía repentina

Ilustración dun pensativo Isaac Newton baixo unha maceira, xerada con IA / Adobe Stock

Un dos relatos máis queridos na historia da ciencia é, sen dúbida, o de Isaac Newton descansando baixo unha maceira cando, de súpeto, unha mazá cae sobre a súa cabeza e... eureka! A lei de gravitación universal nace nese instante. É unha historia tan perfecta, tan limpa, tan cinematográfica que case doe admitir que a realidade foi considerablemente máis complexa. Pero non menos fascinante.

Contrario á crenza popular, ningunha mazá golpeou a cabeza de Newton. A historia real, aínda que menos dramática, segue sendo un exemplo marabilloso de como a observación casual pode desencadear profundas reflexións científicas.

En 1666, un mozo Newton de 23 anos atopábase en Woolsthorpe Manor, a casa familiar en Lincolnshire. A Universidade de Cambridge pechara temporalmente debido a un brote de peste bubónica, e Newton regresara a casa.

Durante este período (que el máis tarde describiría como o seu annus mirabilis ou «ano marabilloso»), tivo tempo para pensar profundamente sobre matemáticas, óptica e, por suposto, gravitación.

William Stukeley, amigo e biógrafo de Newton, relatou en 1726 a versión máis próxima á fonte. Segundo Stukeley, Newton contoulle que a idea da gravitación veulle mentres estaba en actitude contemplativa: «A idea da gravitación veulle á mente... ocasionada pola caída dunha mazá. Por que esa mazá sempre descende perpendicularmente ao chan?, pensou para si mesmo. Por que non vai cara arriba, ou cara a un lado, senón constantemente cara ao centro da Terra?».

Aquí está a semente real da historia: Newton observou unha mazá caer, non sobre a súa cabeza, e preguntouse por que os obxectos sempre caen perpendicularmente cara á Terra, nunca cara aos lados ou cara arriba. Esta observación aparentemente trivial levouno a unha das ideas máis revolucionarias na historia da física.

O período 1665-1666 foi extraordinariamente produtivo para Newton. Ademais de comezar a formular as súas ideas sobre gravitación desenvolveu o cálculo diferencial e integral e realizou experimentos pioneiros coa luz e os prismas. Todo isto mentres estaba «illado» como consecuencia da peste.

É tentador imaxinar a Newton sentado baixo unha maceira, recibindo iluminación instantaneamente, pero a realidade é que a lei de gravitación universal foi o resultado de anos de reflexión, cálculos e verificacións. A mazá pode ser unha faísca inicial, pero o lume do seu descubrimento alimentouse con anos de traballo metódico.

Pasarían aproximadamente vinte anos desde ese momento en Woolsthorpe ata a publicación da súa obra mestra, os Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica (1687), onde presentou formalmente a lei de gravitación universal e as tres leis do movemento.

A lenda de Newton e a mazá persiste porque encarna algo que anhelamos na ciencia: a epifanía repentina, o momento eureka onde todo cobra sentido. Preferimos pensar en xenios que teñen revelacións instantáneas en lugar de científicos que traballan durante décadas entre erros, canellóns sen saída e ocasionais avances.

A historia simplificada ofrécenos unha narrativa reconfortante: que os grandes descubrimentos poden ocorrer nun instante de inspiración accidental. E aínda que hai un núcleo de verdade nisto (a potra xoga un papel importante na ciencia) omite a parte máis importante: recoñecer o significado do que se observa require unha mente preparada por anos de estudo e reflexión.

Para apreciar realmente a historia temos que entender ao home. Newton non era simplemente un xenio que tivo sorte cunha mazá caída, era un individuo complexo, a miúdo difícil, obsesivo no seu traballo e notoriamente sensible ás críticas.

O fascinante da historia da mazá non é tanto o obxecto físico, senón o que representa: a capacidade de ver o extraordinario no ordinario. As mazás estiveran caendo desde que existen as maceiras, pero foi Newton quen se preguntou por que sempre caen cara abaixo e conectou ese simple feito co movemento dos planetas.

Esta capacidade para recoñecer patróns e facer conexións entre fenómenos aparentemente non relacionados é unha característica definitoria de moitos avances científicos. Newton deuse conta de que a mesma forza que fai caer unha mazá podería ser a que mantén á Lúa en órbita ao redor da Terra.

Foi un salto conceptual asombroso: unificar a física terrestre e celeste, que ata entón consideráronse reinos separados gobernados por diferentes leis. Desde Aristóteles, críase que os ceos eran perfectos e inmutables, seguindo regras diferentes ás do mundo imperfecto e cambiante baixo a Lúa. Newton demoleu esta distinción cunha soa ecuación.

FONTE: Pedro Gargantilla/abc.es/ciencia