Blogia
vgomez

DICIONARIO DA CIENCIA

RELATIVIDADE

 

Neste mundo todo é relativo: depende do punto de vista. E sobre todo despois de que Albert Einstein (Ulm, Imperio alemán; 14 de marzo de 1879-Princeton, Estados Unidos; 18 de abril de 1955) formulase a súa famosa Teoría da Relatividade.

No vídeo superior Déborah Vukusic completa a información!

CHUVIA

 

Hai que tomar a vida con optimismo. Porque xa o di o refrán: “Nunca choveu que non escampara”. E de chover sabemos moito os galegos!

A chuvia é un fenómeno atmosférico de tipo hidrometeorolóxico que se inicia coa condensación do vapor de auga que forma pingas de auga, as cales pasan a formar as nubes. A calor atmosférica orixina o ascenso das nubes e o seu arrefriado, co cal crece o tamaño das pingas de auga e o seu maior peso fainas precipitar cara á superficie terrestre, dando orixe así á chuvia.

Segundo a definición oficial da Organización Meteorolóxica Mundial, a choiva é a precipitación de partículas líquidas de auga, de diámetro maior de 0,5 mm ou de pingas menores, pero moi dispersas. De non alcanzar a superficie terrestre non sería chuvia, senón virga, e, se o diámetro é menor, sería orballo. A choiva mídese en litros caídos por metro cadrado.2​

A chuvia depende de tres factores: a presión atmosférica, a temperatura e, especialmente, a humidade atmosférica.

No vídeo superior Déborah Vukusic completa a información!

FONTE: gciencia.com e es.wikipedia.org

XÚPITER

 

Cal é o planeta máis grande do Sistema Solar? A contestación é.... XÚPITER!

Xúpiter é o quinto planeta do Sistema Solar e o maior de todos eles. Forma parte dos denominados planetas exteriores ou gasosos. Era coñecido xa desde a antigüidade e parece ser que recibeu o nome por ser o maior de todos, xa que na mitoloxía romana Xúpiter era o pai dos deuses.

Componse fundamentalmente de hidróxeno, cunha porción menor de helio e un núcleo rochoso de elementos pesados. Debido á súa rápida rotación, o planeta posúe un lixeiro avultamento no ecuador, o que lle dá unha aparencia oblonga. A atmosfera exterior distribúese en varias bandas paralelas ao ecuador que ocasionan turbulencias e tormentas ao longo dos límites entre elas. Un resultado notorio é a Gran Mancha Vermella, que non é senón unha xigantesca tormenta que se vén desenvolvendo desde, como mínimo, o século XVII.

O planeta está rodeado por un lixeiro sistema de aneis planetarios e unha magnetosfera moi poderosa. Posúe tamén 79 lúas coñecidas, incluíndo as catro lúas maiores, que foron descubertas por Galileo en 1610.

No vídeo superior, Déborah Vukusic, completa a información!

PETRÓGLIFO

 

Un petróglifo é unha representación gráfica gravada nas rochas ou pedras. Son o antecedente dos símbolos previos á escritura e o seu uso na comunicación data de hai uns 12.000 anos e chega aos tempos modernos, dependendo da cultura e o lugar, dándose sobre todo a partir do Neolítico.

A palabra provén dos termos gregos petros (pedra) e glyphein (tallar) e foi na súa orixe acuñada en francés como pétroglyphe.

En Galicia, os petróglifos comezan no Neolítico  e continúan na Idade de Bronce e na Idade de Ferro.

No vídeo superior, Déborah Vukusic completa esta indormación!

FONTE: gciencia.com

O ARCO DA VELLA

 

Cando chove e fai sol, se cadra poderás ver o arco da vella. Que tamén é coñecido como arcoiris ou tornasol

É un efecto óptico que consiste na aparición no ceo dun arco con bandas de cores, desde o vermello ata o violeta, cubrindo todo o espectro visible de luz, e que se produce como resultado da presenza simultánea da luz directa do sol e máis da chuvia.

A explicación deste meteoro atópase na dispersión cromática que provocan as pingas de auga condensada presentes no aire, descompoñendo os raios policromáticos procedentes do Sol, e desviando o raio correspondente a cada cor cun ángulo diferente. Isto á vez débese á dependencia que exhibe o índice de refracción da auga respecto da frecuencia, longura de onda ou cor da luz, resultando en diferentes ángulos de refracción para as diferentes cores.

FONTE: gciencia.com e gl.wikipedia.org

O DINOSAURO CARNÍVORO MÁIS GRANDE ERA BO NADADOR E CAZABA BAIXO A AUGA

O espinosaurio é o dinosauro carnívoro máis grande que se coñece, mesmo máis que o temible tiranosaurio rex. Ademais da súa impoñente presenza (máis de doce metros de lonxitude e unha vela inconfundible no lombo), pouco sábese deste xigante de hai 100 millóns de anos, xa que existen moi poucos restos no mundo. Os únicos ben conservados foron destruídos nun ataque aéreo aliado sobre Múnic, Alemaña, durante a Segunda Guerra Mundial.

Con tan poucas pistas, especular sobre a vida deste formidable animal foi realmente difícil. Un dos aspectos máis debatidos polos paleontólogos é se o espinosaurio era capaz de nadar. No seu esqueleto algúns viron un auténtico nadador, mentres que outros propuxeron que simplemente  vadeaba na auga como unha garza.

Para resolver o misterio, un grupo de paleontólogos adoptou un enfoque diferente: examinar a densidade dos ósos do dinosauro. Ao comparalos cos doutros animais como pingüíns, hipopótamos e caimáns, o equipo descubriu que Spinosaurus e o seu parente próximo Baryonyx tiñan ósos densos que probablemente permitíronlles mergullarse baixa a auga para cazar. Mentres tanto, outro dinosauro relacionado chamado Suchomimus tiña ósos máis liviáns que lle dificultaría nadar, polo que probablemente vadeaba ou pasaba máis tempo en terra como outros dinosauros.

Como explican os investigadores, toda a vida proveu inicialmente da auga, pero na maioría dos grupos de vertebrados terrestres hai membros que regresaron a ela. Entre os mamíferos, baleas e focas volveron ao océano, mentres que londras, tapires e hipopótamos son semiacuáticos. Entre as aves, fixérono pingüíns e corvos mariños. E entre os réptiles, os caimáns,crocodilos, iguanas mariñas e serpes mariñas. Durante moito tempo, críase que ningún dinosauro non aviario (os que non se ramificaron en paxaros) era acuático, ata que en 2014 Nizar Ibrahim, da Universidade de Portsmouth, describiu un novo esqueleto de espinosaurio.

Os científicos xa sabían que os espinosáuridos pasaban algún tempo na auga: as súas longas mandíbulas parecidas ás dun crocodilo e os seus dentes en forma de cono son similares aos doutros depredadores acuáticos, e atopáronse algúns fósiles con ventres cheos de peixes. Pero o novo espécime descrito en 2014 tiña fosas nasais retraídas, patas traseiras curtas, pés en forma de remo e unha cola en forma de aleta: todos signos que apuntaban a un estilo de vida acuático. Pero os investigadores seguiron debatendo se os espinosáuridos nadaban en busca de comida ou se simplemente parábanse nas augas pouco profundas e metían a cabeza para atrapar ás súas presas.

Para poñer fin ao debate, Matteo Fabbri, investigador no Field Museum, decidiu fixarse nas leis físicas xerais. "Hai certas leis que son aplicables a calquera organismo neste planeta. Unha destas leis refírese á densidade e a capacidade de mergullarse na auga", explica.

En todo o reino animal, a densidade ósea é un indicador de se ese animal pode afundirse baixo a superficie e nadar. "Estudos anteriores demostraron que os mamíferos adaptados á auga teñen ósos densos e compactos nos seus esqueletos poscraneais", di Fabbri. O óso denso funciona como control de flotabilidade e permite que o animal se mergulle.

Fabbri e os seus colegas, incluídos investigadores das universidades de Cambridge e Oxford, reuniron un conxunto de datos de seccións transversais de fémur e costela de 250 especies vivas e extintas, tanto terrestres como acuáticas. Entre elas focas, baleas, elefantes, ratos e colibrís. Tamén dinosauros de diferentes tamaños e réptiles mariños extintos. De animais que pesan varias toneladas a outros que pesan apenas uns gramos. Os investigadores compararon as mostras coas de espinosaurio e os seus parentes Baryonyx e Suchomimus.

Esta colección de animais revelou un vínculo claro entre a densidade ósea e o comportamento de alimentación acuática: os animais que se mergullan baixa a auga para atopar comida teñen ósos que son case completamente sólidos, mentres que as seccións transversais dos ósos dos habitantes terrestres teñen os centros ocos. "Todos os animais que teñen o comportamento de mergullarse por completo teñen estes ósos densos, e esa foi a gran noticia", di Fabbri.

Os investigadores atoparon que Spinosaurus e Baryonyx tiñan o tipo de óso denso asociado coa inmersión total. Mentres tanto, o parente próximo Suchomimus tiña ósos máis ocos. Aínda vivía na auga e comía peixe, como o demostra o seu fuciño que imita a un crocodilo e os seus dentes cónicos, pero segundo a densidade dos seus ósos, en realidade non estaba a nadar.

Outros dinosauros, como os saurópodos xigantes de pescozo longo, tamén tiñan ósos densos, pero os investigadores non cren que iso significase que nadasen. "Os animais moi pesados como os elefantes e os rinocerontes, e como os dinosauros saurópodos, teñen ósos das extremidades moi densos, porque hai moita tensión nas extremidades", explica Fabbri. "Dito isto, os outros ósos son bastante liviáns. Por iso era importante para nós observar unha variedade de ósos de cada un dos animais do estudo". E aínda que existen limitacións para este tipo de análise, Fabbri está entusiasmado co potencial deste estudo para contarnos como vivían os dinosauros.

"Unha das grandes sorpresas deste estudo foi o raro que era a procura de alimento baixo a auga para os dinosauros, e que mesmo entre os espinosáuridos, o seu comportamento era moito máis diverso do que pensabamos", apunta.

Para Jingmai O’Connor, do Field Museum e coautora do artigo que publica a revista Nature, os estudos colaborativos como este, que se basean en centos de especímenes, son "o futuro da paleontoloxía. Requiren moito tempo, pero permiten aos científicos lanzar luz sobre grandes patróns, en lugar de realizar observacións cualitativas baseadas nun fósil. É realmente asombroso que Matteo puidese lograr isto, e require moita paciencia".

"Creo que, con esta liña de evidencia adicional, as nocións especulativas que contemplan a Spinosaurus como unha especie de zancudo xigante carecen de apoio probatorio e poden excluírse con seguridade", opina Ibrahim. "Os ósos non menten, e agora sabemos que mesmo a arquitectura interna dos ósos é totalmente consistente coa nosa interpretación deste animal como un depredador xigante que caza peixes en vastos ríos, usando a súa cola en forma de paleta para propulsarse. Será interesante reconstruír con moito máis detalle como se movían estes monstros de río, algo no que xa estamos a traballar". A vela deste animal sobresaíndo na auga debeu de ser unha estampa impresionante.

FONTE: Judith de Jorge/abc.es/ciencia

PIMPÍN

Un pimpín é un paxaro, pero tamén unha “[Persoa] que se deixa enganar con facilidade”. 

Este paxaro atopámolo prácticamente en calquera lugar de Galicia: fragas, xardíns, soutos, terras de cultivo, etc. Realmente é moi esbelto e conta cunha coloración marabillosa. É do tamaño dun pardal. Ten o pico cónico apropiado para comer grans, e tamén ten  a cola gallada. É gregario, ou sexa andan moitos xuntos. A femia é distinta do macho,  é máis parda. O pinmín común ten por nome científico Fringilla coelebs.

E un animal que foi fundamental para o nacemento dunha das teorías máis revolucionarias da historia da ciencia.

Queres saber a historia?

No videos superior cóntannola!

FONTE: gciencia.com/dicionario-ciencia e rios-galegos.com      Imaxe: rios-galegos.com

FENTOS

 

Os fentos son un grupo de plantas vasculares (con xilema e floema) que se reproducen a través de esporas e que carecen de sementes e flores.

O fento común en Galicia ten un nome científico: Pteridium aquilinum… Pero, nomes comúns ten a esgalla!

Queres coñecer máis cousas dos fentos?

No vídeo superior tes a información!

FONTE: gciencia.com/dicionario-ciencia       Imaxe: disfrutarconelhuertoyeljardin.blogspot.com